Wat verstaan we onder een 'populist'?
Het woord komt uit het Frans, en in zijn originele betekenis (rond 1930), verwees het naar een stroming die aandacht vroeg voor het leven van de 'lagere volksklasse', en de beschrijving van dat leven in de eigen stijl van die groep. Daarna ook, vooral in Zuid Amerika, een 'anti-kapitalistische volksbeweging' voortgekomen uit overwegend agrarische delen van de bevolking. Ik verwijs dan naar Van Dale. Maar onze taal verandert voortdurend, waarbij het de ene keer wint aan 'diepgang', en het volgende moment Orwelliaans in zichzelf omkeert, waardoor woorden zomaar ineens het tegenovergestelde betekenen van wat er 'gisteren' nog mee werd bedoeld.
In het heden is het een scheldwoord, althans een denigrerende term die vaak wordt gebezigd door mensen met een 'academische' achtergrond om politici te identificeren die (teveel) naar 'het Volk' luisteren, en hen naar de mond praten om stemmen te winnen. In de 'elitaire' media, en in de 'praatprogramma's' afgeladen met 'experts', is het een scheldwoord in dezelfde categorie als 'fascist', 'racist', 'anti-semiet' en ga het hele rijtje maar langs, helaas zonder dat die 'elite' en die 'experts' lijken te begrijpen waar die termen voor staan.
Niemand kijkt raar op als iemand op de televisie, of in de krant, als 'elite', als 'expert', fel van leer trekt tegen 'racisten' en 'anti-semieten', om in één moeite door een lans te breken voor iemand als Navalny, die voorop ging in marsen waarin zijn volgelingen met Nazi-vlaggen zwaaiden, terwijl de 'Grote Man' zelf stelde dat je Moslims moest deporteren, of doodslaan. Er werden na zijn dood, het gevolg van een hartaanval, na een leven waarin hij verslaafd was aan 'medicijnen' die niet best zijn voor een mens op termijn, 85.000 handtekeningen opgehaald om de straat in Den Haag waar de Russische ambassade aan ligt te vernoemen naar die racist en Neonazi. (Of, als je sommige van zijn volgelingen liever gelooft, uitgekookte, cynische opportunist en populist die zijn ziel had verkocht aan zijn Westerse sponsoren). Ook de steun in ons land voor Oekraïne, waar ze straten en pleinen vernoemen naar landgenoten die actief betrokken waren bij de Holocaust, en hen, voorzover nog in leven, eren met medailles, is populair bij de 'elite' en de 'experts'. Ik begrijp het niet, maar ik ben geen 'elite', en geen 'expert'.
Dat wil niet zeggen dat ik gecharmeerd was van 'populisme' in zijn originele betekenis, waar politici die je terugvond in die hoek sterk de neiging hadden om met een 'grove kwast' te schilderen, en complexe problemen voor te stellen als 'eenvoudig oplosbaar'. Sterker nog, zoals u hier al vele jaren kunt lezen meen ik dat 'het Volk' zich tegen dat soort politici moet beschermen door de 'Zuivere Democratie', waarin die lui vrij spel hebben, af te wijzen, en bescherming te zoeken in de vorm van een 'Constitutionele Republiek' die de vrijheid van het individu vastlegt versus andere individuen, maar ook zeker versus de bemoeizuchtige overheid. Niet in de vorm van een rigide keurslijf, maar als een weloverwogen, gecontroleerde, betrouwbare bestuursvorm.
Kortom, een 'populist' in onze hedendaagse samenleving is iemand die 'ronkende beloften' doet teneinde zoveel mogelijk stemmen op te zuigen, om na de verkiezingen een volkomen andere weg in te slaan. Ik denk aan politici als Rutte, Timmermans, Hoekstra en Kaag die principeloos, en zonder geweten, tijdens hun campagnes dingen beloven die ze niet alleen noodgedwongen niet kunnen realiseren door coalitievorming en compromissen die daarvoor nodig zijn, maar die op geen enkel moment ooit zelfs maar de intentie hadden om te doen wat ze beloofden. En ja, de vraag of ze 'racisme', 'fascisme' en 'anti-semitisme' zeggen af te wijzen, terwijl ze in de praktijk Navalny promoten, alsmede een land dat straten en pleinen naar oud SS-ers vernoemt die prominent in beeld waren als daders tijdens de Holocaust, is beslist een valide 'lakmoesproef', maar niet het enige criterium.
Vóór een referendum pleiten, en er dan niks mee doen als de uitkomst je niet bevalt. Roepen dat de Tweede Kamer het Hoogste Orgaan is in onze rechtsstaat, om vervolgens wetten en besluiten naast je neer te leggen, of je oor te laten hangen naar niet-verkozen 'Eurocommissarissen'. Opzettelijk zulke ondoorzichtige wetten schrijven dat een rechter naar eigen inzicht het beleid vorm kan geven, zonder last of ruggespraak, waarbij je er op let dat de 'politieke kleur' van die rechters in lijn is met de jouwe. Zonder verantwoording of discussie smijten met miljarden die nergens op enige begroting stonden. Eerst van alles waar je verantwoordelijkheid voor draagt een enorme puinhoop maken, om je daarna als een 'Redder van het Volk' te presenteren door de volgende regering met een enorme schuldenlast op te zadelen, alsmede voor onoplosbare problemen te stellen.
In zijn originele betekenis was 'populisme' niet zo cynisch en giftig, al had het wel die potentie. In 'Jip-en-Janneke'-taal communiceren om de macht te verwerven, om daarna als 'manager' die macht aan te wenden om je eigenbelang te voeden. Toen ik in 2019 aandacht vroeg voor Rutte's ambitie om 'Chef Atoombommen' te worden, was dat de hedendaagse versie van het aloude lied: 'O Nederland, let op uw saeck!' van de Zeeuwse notaris, bestuurder en tekstdichter Adriaen Valerius uit de zestiende eeuw. Aan de afzichtelijke wijze waarop die types zich omhoog wurmen, waarbij ze hun 'moeder' nog verkopen om hun ambities waar te maken, en likken en slikken tot ze er zitten, zonder ooit een slag nuttig werk te hebben verricht, en doorgaans ook een spoor van vernielingen achter zich aan te hebben getrokken, heb ik 'een broertje dood'.
De inspiratie voor deze bijdrage was een 'X'-bericht van Arend Jan Boekestijn, tegenwoordig NAVO-lobbyist en warm pleitbezorger voor elke oorlog, die verwees naar een artikel in NRC over 'onderzoek' waaruit 'bleek' dat het slecht was voor de economie om 'populisten' de touwtjes van het landsbestuur in handen te geven. Uiteraard had dat betrekking op de partijen die nu moeten proberen de puinhoop die Rutte en de zijnen achterlaten op te ruimen, wat pijn gaat doen. Daarbij opgejaagd door de populist Timmermans vanuit zijn onverwachte positie als 'oppositieleider', waar hem het 'Torentje' in het vooruitzicht was gesteld, die aan de lopende band cadeautjes uitdeelt die niet 'gedekt' zijn, om bij volgende verkiezingen alsnog dat 'Torentje' te kunnen betrekken.
Sommige politici falen door eigen toedoen. Anderen worden doelgericht onderuit gehaald door cynische populisten die nergens voor terugschrikken. Alleen door de macht van politici fors terug te schroeven, en het vak van bestuurder onaantrekkelijk te maken voor 'carrièretijgers', krijgen we weer grip op onze 'Saeck'. Een kabinet dat niet afgeladen vol zit met zwendelaars en opportunisten is geen garantie dat we de kaalslag en schuldenlast van de afgelopen twintig jaar te boven komen, in een 'omgeving' waarin ons land al is opgehangen aan belangen van degenen die in 'Brussel' (EU en NAVO) de lakens uitdelen. De armslag terugkrijgen die nodig is om weer zelf de lijnen uit te kunnen zetten, zonder ons als Nederland te isoleren, vergt nog een hoop 'kunst en vliegwerk'.