De miljarden vliegen ons om de oren.
Regeringen en Centrale Banken zeggen duizelingwekkende bedragen toe om te voorkomen dat de landen waar zij de scepter over zwaaien vacuüm trekken. In veel gevallen zijn het plichtmatige mededelingen die louter en alleen bedoeld zijn om het 'sentiment' te keren. Er wordt geïmproviseerd op basis van bestaande concepten, waarbij een natte-vinger-schatting wordt gemaakt van het kostenplaatje, dat vervolgens wordt verdubbeld om te laten zien dat men serieus is.
De kans dat de actuele kosten een veelvoud zijn van de al opzettelijk overdreven schatting is echter groot. Dit is niet het moment om regeringen te vragen welke sectoren van de economie uiteindelijk kunnen doodvallen, al vrees ik dat de pensioenfondsen niet hoeven te rekenen op steun van de regering, of enige Centrale Bank. Wat consequenties heeft voor de karakteristieke bestedingen van mensen met veel vrije tijd en geld dat niet hoeft te worden gebruikt voor het aflossen van de hypotheek, de schoolgaande kinderen en dergelijke. In die zin is het niet onlogisch dat de overheid eerder zal proberen de 'werkenden' te redden, ook al hebben ze geen werk meer.
Een groot deel van dit blog heb ik besteed aan betogen over opzettelijk complexe regelgeving en subsidiestromen die geen ander doel hadden dan iedereen bezig te houden. Werk als therapie. En therapie als argument om aanspraak te kunnen maken op geld van de gemeenschap. Bekostigd door landen met een overwegend nog wél producerende economie, of een weelde aan grondstoffen. Of daar nu een eind aan komt, en hoe het vervolg er dan uit gaat zien, weet ik niet. Ik heb daar wel mijn gedachten over laten gaan, en de contouren geschetst van het alternatief in eerdere bijdragen, zonder veel hoop dat het gerealiseerd zou worden, omdat veel teveel mensen belang hadden bij het laten voortduren van de status quo, zelfs als ze wel zagen dat het onhoudbaar was.
Het is niet zo dat ik al die 'pratend hoofden' die in een 'special' over het goud van de Nederlandse Bank verkondigden dat we dat 'barbaarse relikwie' van de hand moesten doen hun dik belegde boterham niet gun. Of dat deze of gene 'artiest' niet mag zwemmen in het geld. Van mij mag iedereen zwemmen in het geld, en lulkoek verkopen, beunhazen over nieuwsfeiten, ingewikkeld doen over simpele dingen, en met de dieselbus naar Spanje om te demonstreren voor klimaatmaatregelen. Maar we kunnen het niet meer betalen.
Kapitalisme in zijn oorspronkelijke vorm, zoals bedacht door Adam Smith, ging er vanuit dat de markt een zuiverende werking had die ervoor zorgde dat lulkoek, leugens, pretenties en 'glitter', de 'kwaliteiten' die hoorden bij feodale structuren, niet zouden overleven op de langere termijn. Een zekere 'versiering' die niet direct functioneel is zal nog wel enige waarde hebben in een welvarend land, maar niet als het ten koste gaat van elementaire levensbehoeften. Autonoom overigens een goed argument om de levensstandaard in een land niet moedwillig te verlagen door mensen binnen te halen die je niks te bieden hebt, en die je in een reservaat opsluit met niet meer dan een homp brood, en zonder het recht om te werken en geld te verdienen, louter en alleen omdat bepaalde bevoorrechte kasten binnen de samenleving daardoor hun zakken kunnen vullen als degenen die de 'zorg' voor die mensen organiseren. Je laat ze binnen, of je houdt ze buiten.
Maar dat is een zijspoor. En zo zijn er zoveel. Al die zijsporen vormen een directe belasting voor onze kansen om deze crisis te overleven. Zo zien we het nu nog niet, in meerderheid. We gaan er vanuit dat we er wel komen met afgedwongen solidariteit, iedereen een beetje inschikken, en als het virus onder controle is gaan we vrolijk verder waar we gebleven waren. Mooie verhalen over 'vroeger', met 'flashbacks' op de televisie, en fotoreportages op onze mobiele telefoon, terwijl 'pratende hoofden' ons bij de hand nemen voor het vervolg.
Zo zou het kunnen gaan, als er op zéér korte termijn een vaccin beschikbaar komt, en we de schade kunnen beperken tot een aderlating. Maar op dit moment heeft het meer weg van een slagaderlijke bloeding. Graag nogmaals aandacht voor het feit dat het daarbij niet uitmaakt of het allemaal erg overdreven is, of dat de meeste mensen het nog onderschatten. Die bloeding is het gevolg van de 'maatregelen', gekoppeld aan de afwezigheid van buffers om dit soort economische schokken op te vangen, ook al beweren onze politieke leiders het tegenovergestelde. Het is niet alleen een kwestie van geld. Dat kun je bijdrukken, en dat gebeurt ook volop. Maar wat ga je redden? Een 'hedgefund'? Een bank? Een verzekeringsmaatschappij? Onderdelen daarvan? En welke dan? Een luchtvaartmaatschappij? Een vliegtuigfabrikant? Een 'ZZP-er' die daarvoor koos om dan meer te verdienen dan als werknemer, omdat hij al die premies in zijn eigen zak kon steken? De horeca? De student? De huizenbezitter? De clown? Het 'pratende hoofd'? De kweker van bloemen? De producent van graan, vlees, melk en boter? De milieu-activist? De reisagent? De staatsloterij? De voetbalclubs? De winkelier? De krant? De televisiezender? De bestuurders? De reeds uitgeklede zorg? De JSF? Een 'belastingontwijkende multinational' of 'BN-er'? Het pensioenfonds? Het kinderdagverblijf? Geselecteerde mensen uit 'minderheidsgroepen' in 'Topfuncties'?
Voor dit soort keuzes zouden we nu niet staan als we de 'onzichtbare hand' van de markt haar werk hadden laten doen, en niet met bergen regelgeving en virtueel geld van Centrale Banken een middelvinger hadden opgestoken naar Adam Smith, omdat we het beter wisten. Nu terugkeren naar die 'onzichtbare hand' is wreed, en zelfmoord voor degenen die zichzelf hebben opgewerkt tot leidinggevende bestuurder, adviseur of 'pratend hoofd'. Maar alle ballen in de lucht houden heeft per saldo dezelfde uitkomst als dit nog enige maanden aanhoudt, waar het wel naar uitziet. Goede raad is nu duurder dan ooit. Hadden we het maar gekocht toen er nog geen vraag naar was, dan hadden we nu iedereen tot voorbeeld kunnen zijn, en geld over gehad om anderen te helpen. Nu nog pretenderen dat je de 'onzichtbare hand' het werk laat doen, terwijl je loodzware klauw het stuurwiel stevig vasthoudt, gaat niet meer werken. Zeg welke keuzes je maakt, leg uit waarom, en wat je nog kunt betekenen voor hen die je verder niet kunt helpen, zodat ze in elk geval zichzelf nog kunnen helpen. Maar zorg voor een stevige basis en een goed vangnet, anders zijn de rapen gaar!