'Never change a winning team!'
Dat is een voetbalwijsheid die echter ook buiten de voetballerij opgaat. Omgekeerd zijn er ook voorbeelden te geven van een team dat tegen zichzelf vecht, en na een wissel ineens gaat 'lopen'. De achterstand wordt ogenschijnlijk moeiteloos weggewerkt, en de wedstrijd wordt, tegen de verwachtingen in, alsnog gewonnen.
Op het eerste gezicht lijkt de invaller de ster van de wedstrijd, maar de 'kenners' beseffen dat het om een welhaast 'magische' symbiose gaat die niet door één sterspeler gedragen wordt. Ook een team met louter multimiljardairs kan op spectaculaire wijze van het veld gespeeld worden door een team met 'gedreven' amateurs, met een goede 'coach'.
Er is geen kant-en-klaar recept voor het creëren van dat soort 'magie'. Waar de inspiratie precies vandaan komt is door tal van 'onderzoekers' geanalyseerd. Afhankelijk van het door hen gekozen voorbeeld lijken ze iets op het spoor te zijn, maar als het vervolgens wordt overgenomen door een concurrent, die er veel geld in steekt, en de 'toppers' elders wegkoopt, blijkt het niet te werken. Waarom niet?
Het geldt voor huwelijken, vriendschappen, buurtcafé's, theatergezelschappen, bedrijven, politieke partijen, landen en bondgenootschappen. Hoewel er niet maar één magische 'formule' is, zijn er wel duizenden manieren die gegarandeerd voor een tranendal zorgen. Eén daarvan is dat je niet meer let op de kwaliteiten in je team, maar gaat sturen op 'diversiteit'. Een andere gegarandeerd catastrofale keuze is dat je het te groot maakt. En dat laatste gaat zeker op als je hoofdzaken en bijzaken niet meer van elkaar kan onderscheiden, en de 'merchandising' voorrang krijgt boven het veldspel.
Elk segment binnen een succesvolle organisatie kan steken laten vallen die op termijn puur gif blijken te zijn, waardoor de 'gloriedagen' nog slechts zichtbaar zijn in het fotoboek. Elk team dat succesvol wil blijven, zal zichzelf moeten verjongen en vernieuwen, en zo nu en dan opnieuw uit moeten vinden. De transitie legt soms een wissel op de prestaties, maar zolang de 'buffers' toereikend zijn, en de klanten loyaal, lukt het om door de zure appel heen te bijten, of blijkt het niet meer dan een tijdelijk dipje, waarna het vernieuwde team verrassend tevoorschijn komt als nóg beter. Waarbij de nieuwe generatie trots en dankbaar is omdat het op de schouders van de 'reuzen' mocht staan die de naam van de club vestigden.
Het team verandert dus wel met de tijd, maar niet tijdens de wedstrijd, als daar geen noodzaak voor is. Waar een club zo rijk is dat het twee teams heeft, één in het veld, en het andere op de reservebank, zal de coach als regel meerdere 'omzettingen' moeten doen als hij, of zij, bij een volgende wedstrijd het 'eerste team' rust wil geven. Kwalitatief goede spelers zijn redelijk flexibel, en sommigen kunnen op meerdere posities uit de voeten, maar de balans binnen het team is een delicate kwestie. Daarbij is het team groter dan de veldspelers en de coach. Tot en met de 'ballenjongen' moet het kloppen om 'magie' te maken.
Als de overheid van Ajax eist dat ze voortaan minimaal vijf vrouwen opstellen in het 'eerste', dat alle in Nederland voorkomende rassen naar rato vertegenwoordigd moeten zijn, en dat er ook gecontroleerd zal worden op de seksuele geaardheid van de spelers, omdat het een afspiegeling dient te zijn van wat 'onderzoekers' hebben vastgelegd als de norm voor Nederland, waarbij tevens gehandicapten moeten worden opgesteld, wordt het een interessant seizoen voor de kampioensploeg. In het bijzonder als Ajax het enige team is dat zo wordt samengesteld. En als ook het publiek dient te voldoen aan de van bovenaf opgelegde normen voor de 'afspiegeling'.
Het wordt helemaal interessant als de overheid voorschrijft hoe de coach tewerk dient te gaan, wat hij of zij wel mag zeggen, en wat niet, om geen kwetsbare zieltjes te krenken, en dat na het seizoen iedereen een 'prijs' moet krijgen voor het 'meedoen'. In China en Rusland zijn ze nog niet zo ver, en ik ben bang dat ze er ook niks in zien in die landen. Daar selecteren ze op kwaliteit en wat nodig is voor het team om te schitteren. Verschrikkelijk ouderwets, maar het lijkt mij verstandig als we ze ontlopen in de mondiale competities die ertoe doen, want dat loopt niet goed af voor ons.
China noch Rusland nemen het initiatief om ons af te duwen. Sterker nog, ze doen er bijna alles aan om ons erbij te houden. Maar het team dat wij het veld in hebben gestuurd, via verkiezingen, of een selectieproces op basis van afspiegeling, moet de spelregels nog leren, en mist iedere kwaliteit en tactisch inzicht, terwijl de seniele coach van voren niet meer weet dat hij van achteren nog leeft. Het is tragisch, en gevaarlijk, als een kleuter met een doos met scheermesjes. Wat ons hier heeft gebracht? Onze doorgesnoven 'Hive-Mind'. Kan iemand ons op komen halen uit de ballenbak, voor er bloed vloeit, en de ziekenhuizen en therapeuten het niet meer aan kunnen?
Niets uit het bovenstaande verwijst naar ethica of moralisme. Het is een puur praktische beschouwing, die je terzijde kunt schuiven, als je bereid bent de prijs te betalen. Ik maak mij sterk dat de meeste mensen denken dat we het allebei kunnen hebben. De boter, en het geld van de boter. De 'BV Nederland' heeft iedereen nodig, maar niet de toiletjuffrouw in de spits van het Nederlands elftal, en de nieuwe Johan Cruyff met het centenschoteltje bij de ingang van het toiletgebouw.