Het is geen probleem als je het niet ziet.
Maar waarom zie je het niet? Het kan natuurlijk zijn dat het voor jou zelf geen probleem is, alleen voor anderen. En dat je niet onder de indruk bent van de problemen van die anderen. Of wellicht gun je het hen dat ze in de problemen komen, omdat ze je altijd in de weg hebben gezeten? Maar hoe kan het dat we met enige regelmaat worden overvallen door ontwikkelingen die anderen al ‘lichtjaren’ van tevoren aan zagen komen? Of waarvan we achteraf zeggen: ‘Dat had ik moeten zien!’
Een ‘blinde vlek’ kan tal van oorzaken hebben. Uiteenlopende vormen van ‘Bias’. Vooroordelen die onze gedachten ‘sturen’, in het bijzonder als we het te druk hebben om iets goed te overdenken alvorens te handelen. Wat ons allemaal regelmatig overkomt, omdat we ‘gestresst’ zijn, of juist ‘lui’ en ‘relaxed’. Het was helemaal niet onze bedoeling, maar verdorie, waren we toch ‘Stupid’!
In organisaties waar je problemen beter niet over het hoofd kunt zien, omdat het mensenlevens kost, of het hele bedrijf ten onder kan gaan als een probleem niet tijdig wordt onderkend, hebben knappe koppen systemen ontwikkeld om dat te voorkomen. Routines waardoor je gedwongen bent zekere controles uit te voeren, en anderen te ‘bevragen’ om duidelijkheid te verschaffen, en vast te stellen dat die anderen nog wel bij de les zijn. Nabesprekingen. En de moedwillige reductie van ‘complexiteit’ waar dat verantwoord kan.
Daarnaast is het in kwetsbare organisaties van groot belang dat men ruimte schept voor ‘contraire’ geluiden, wat een CIA-analist een ‘Dutch Uncle’ noemde, die moet voorkomen dat de ‘Consensus’ er met de besluitvorming vandoor gaat, zie de ‘Overeenstemmingsexperimenten’ van Solomon Asch, waar ik in mijn bijdrage van gisteren bij stilstond. Eerder schreef ik al verscheidene bijdragen waarin ik stelde dat ‘consensus’ iets anders is dan het ‘compromis’. Bij een ‘compromis’ weten degenen die akkoord gaan dat het niet de beste oplossing is, maar het ‘hoogst haalbare’. Dat wat besloten is. De ‘consensus’ suggereert echter overeenstemming gebaseerd op overtuiging binnen de groep die ‘consensus’ bereikte, en dat met ‘één stem’ uitdraagt. Jaren geleden schreef ik hier over economie als wetenschap, waarbij men zekere ‘wetmatigheden’ onderwijst die gebaseerd zijn op aannames die onwaar zijn. Verscheidene vooraanstaande economen hebben daar zelfs hele boeken over geschreven, maar hun vakbroeders zien het probleem niet. Ze begrijpen wel wat die kritische collega’s schrijven, maar ze halen er de schouders over op. Zolang werken met die ‘wetmatigheden’ bevredigende resultaten oplevert, wat kan het hen dan schelen dat het onzin is?
Zelfde beeld bij tal van ‘disciplines’ die gebaseerd zijn op ‘consensus’, hier de ‘Consensus Wetenschappen’ genoemd, elders ook wel ‘Menswetenschappen’, of ‘Alpha-studierichtingen’, maar het is allerminst mijn vooropgezette bedoeling om u aan te moedigen niet naar ‘Dat Soort Mensen’ te luisteren. Het is alleen cruciaal dat u niet klakkeloos overneemt wat zij beweren, in het bijzonder niet als u op uw klompen aan kunt voelen dat het ‘schuurt’ met wat u ziet, hoort, of weet uit andere bronnen. We kunnen niet elk probleem eerst van alle kanten bekijken alvorens te besluiten hoe we het probleem het beste op kunnen lossen. Dan kom je ’s ochtends niet meer uit je bed. Maar als u zich afvraagt waarom Cipolla juist onder Hoog Opgeleide mensen verhoudingsgewijs veel ‘Stupide’ mensen aantrof, dan is een mogelijke verklaring dat hun ‘expertise-tunnel’, hun ‘Specialisme’, hen zo weinig tijd gunt om zich breder te oriënteren, waardoor ze op andere terreinen uitgesproken ‘Stupide’ zijn. Daar nemen ze onder druk beslissingen, zonder zich de tijd te gunnen om te luisteren naar ‘contraire’ geluiden. Of ze maken zich de 'Consensus' eigen als was het waar.
Recent zag ik een oudere ‘clip’ van de uitreiking van een ‘Life Time Achievement Award’ aan de acteur George Clooney, waarbij twee presentatrices hem in de maling namen door op te sommen wat zijn vrouw (waarmee hij het jaar daarvoor pas was getrouwd) allemaal had bereikt, om vervolgens te suggereren dat hij die Award’ kreeg als de ‘Man Van’, met als ondertoon dat zijn vrouw er feitelijk meer aanspraak op maakte gezien haar status. Zelf ben ik niet zo héél erg onder de indruk van wat ze allemaal gedaan heeft, moet ik zeggen, omdat het niet bijster veel verschil heeft gemaakt voorzover ik kan nagaan, maar ze is zeker ‘druk geweest’, en in bepaalde kringen kan ze vast op veel respect rekenen. Maar ze had wel een ‘kruiwagen’ die haar in staat stelde naar prestigieuze Engelse scholen te gaan, en ‘introducties’ te verwerven die haar beslist geholpen hebben, stel ik mij zo voor. En hoewel Clooney ook wel wat hulp zal hebben gehad, zie ik bij zijn vrouw niet dat ze geld bijeen sprokkelde door te werken als schoenenverkoper, colporteur, schappenvuller, in de bouw, of de tabaksvelden.
Van George Clooney is bekend dat hij heeft moeten ‘sappelen’ voordat hij zijn eerste rol bij de televisie kreeg, terwijl zijn studieprestaties nou niet iets waren om over naar huis te schrijven. Van een bescheiden begin, naar een van de meest bekende acteurs en producenten van ‘Hollywood’ betekent dat hij veel problemen heeft moeten oplossen. Ik zou in elk geval niet kunnen bedenken waarom hij in de schaduw zou staan bij iemand die van de ene in de andere baan bij overheidsinstellingen is gerold dankzij haar ‘afkomst’, en een studie ‘rechten’, waarbij ze zich opwerkte naar de hoogste regionen van de ‘Verenigde Naties’ en de ‘Mensenrechten-industrie’, zonder dat ze aanwijsbaar enig probleem wist te overwinnen waar we allemaal bewondering voor zouden moeten hebben. Waarmee ik dus niet zeg dat ik Amal Clooney de moeite van het ontmoeten niet waard vind, of dat George Clooney zo’n aanwinst voor de mensheid is. Dat kan ik helemaal niet beoordelen.
Wel onderken ik dat al die ‘Awards’, ‘Keurmerken’ en soortgelijke ‘Diploma’s’ die worden uitgereikt door de ‘industrie’, of de eigen ‘fanclub’, uiteindelijk weinig om het lijf hebben, en niet veel meer zijn dan ‘reclame’, die in laatste instantie kostenverhogend werkt. Iemand moet toch betalen voor al die ‘Gala’s’, ‘Shows’ en ceremonies die afleiden van waar het om gaat in het leven, en daarmee het probleem-oplossende vermogen van degenen die daar hun tijd aan besteden geweld aandoet als dat een patroon wordt. Maar de boog kan niet altijd gespannen zijn. Je moet problemen ook los kunnen laten. Relax! En dat is natuurlijk ook zo. Dus wat is de relevantie?
Door de spectaculaire verkiezingsuitslag zijn er nu partijen aan het formeren onder leiding van een gewezen PvdA-coryfee, tevens hoogleraar, waarbij de ‘Gevestigde Partijen’ op voorhand al druk in de weer zijn paniek te zaaien voor een gebrek aan ‘kwaliteit’ op bestuurlijk niveau, door het weinig verheffende opleidingsniveau bij de winnaars, in hun elitaire ogen, waardoor het hoe dan ook nooit iets kan worden. Ik zou de partijen die betrokken zijn bij de formatie voor willen stellen om niet te letten op titels, gewonnen prijzen, keurmerken en andere ‘diploma’s’, noch ras, leeftijd, sekse, seksuele voorkeur, of representativiteit en andere criteria die voorheen zo belangrijk werden gevonden, maar uit te pakken met ‘probleemoplossers’, en te zorgen voor het borgen van de kwaliteit van de besluitvorming door welbewust ‘contraire’ geluiden niet met een ‘functie elders’ buiten de deur te zetten, maar binnen te halen, mits ‘team-players’. En zorg ervoor dat de beleidsmakers het niet te druk hebben met trivialiteiten. Want er komt nogal wat op het komende kabinet af.