De sleutel tot succes, is beheersing van de kosten.
Voor het komende jaar is de keuze gevallen op de 'Filosofie-agenda' voor het bijhouden van onze afspraken. Op de omslag een afbeelding van Adam Smith, met een 'quote' die ons er aan herinnert dat Smith ons heeft geleerd dat de bakker, de slager en de groenteboer uiteindelijk uit 'eigenbelang' handelen als ze ons het voedsel verkopen dat we nodig hebben om in leven te blijven. Een 'quote' is een voorbeeld van kostenbeheersing. Zo hoeven we niet het hele verzamelde werk van Smith te lezen, terwijl we toch ons voordeel kunnen doen met zijn baanbrekende gedachten, die uiteindelijk de basis vormden voor 'Economie' als wetenschap. Jammer alleen dat die 'quote' de essentie niet raakt.
Dat valt de redactie van die agenda niet kwalijk te nemen. Het is een populaire misvatting dat Smith een warm pleitbezorger was van egoïsme. En ik wil de economen die denken dat het een treffende 'quote' is niet graag de kost geven! Zij zijn in mijn optiek dan ook het schoolvoorbeeld van een kostenpost. En dan een kostenpost die de productie hindert. Want je hebt uiteraard ook kosten die voor de baten uit gaan.
Smith realiseerde zich echter terdege dat 'minimalisme', waarbij de kosten tot het absolute minimum zijn teruggebracht, en de focus volledig op functionaliteit ligt, niet beantwoordt aan onze behoefte. En in die context was zijn pleidooi voor 'marktwerking' geniaal. Wij kregen een gratis 'keukenagenda', maar investeerden in een 'Filosofie-agenda', wat functioneel geen enkele toegevoegde waarde heeft, maar blijkbaar zien wij het niet als een kostenpost, maar als een investering. Wat niet wegneemt dat het een van die vele dingen is die we zonder pijn zouden kunnen schrappen, zonder dat het de kwaliteit van ons leven op een fundamentele wijze zou aantasten.
Charles Darwin 'leende' van Smith waar hij de conclusie trok dat de evolutie een kwestie was van kostenbeheersing. 'Lean and Mean' overleefde, en de rest viel af, of belandde in de marge. Wat echter, net als bij Smith, niet betekent dat 'minimalistisch' aan het eind van de dag zal zegevieren. Het is in alle gevallen een kwestie van de juiste balans. En wie bepaalt wat de juiste balans is? De 'Markt'. En wie verstoren de 'marktwerking'? Mensen met 'goede bedoelingen'. Smith stelde zeer zeker niet dat het goede in de mens, dat zorgt voor gemeenschapszin, en de bereidheid om te investeren ten bate van een betere toekomst, een remmende factor was. Sterker nog, zoals hij de 'Markt' zag, resulteerde die per saldo in de 'Wealth of Nations'. Versus de rijkdom van geselecteerde individuen zoals in het feodalisme het geval was.
Al mijn kritiek op maatschappelijke en mondiale trends is terug te voeren op de constatering dat we de kosten niet in de hand houden. Nog verergerd door de misplaatste nadruk op egoïsme als belangrijkste drijvende kracht achter onze economische activiteiten, waardoor de verschillen tussen arm en rijk de spuigaten uitloopt, en we terugkeren naar een feodale samenleving. De evolutieleer vertelt ons dat die 'Reus-op-Lemen-Voeten' geen kans maakt tegen 'Lean-and-Mean', wat ironisch genoeg een wijsheid is die de mensheid zich al vele eeuwen vóór Smith en Darwin eigen had gemaakt, en had doorgegeven in de parabel over 'David-en-Goliath', maar vervolgens was kwijtgeraakt door dat verhaaltje uit zijn context te lichten, en het door te geven als een 'waar gebeurd verhaal' met louter geschiedkundige, inplaats van moralistische betekenis.
Dat is steeds de voorbode van ons falen. Terecht stelt Wiki dat Smith een 'moraalfilosoof' was, maar hij is gekaapt door 'Economen', zoals 'David-en-Goliath' werden gekaapt door de 'Kerk'. Beide entiteiten zijn kostenposten, die het nodig hebben zich te legitimeren als instellingen met 'goede bedoelingen'. Het ultieme voorbeeld van feodale 'dienstverlening' die ervoor zorgt dat mensen hun 'Wealth' besteden aan dingen die ze kunnen missen als kiespijn. We kunnen niet zonder mensen met inzicht, en we zullen altijd op zoek gaan naar spirituele leiders. Maar ze hebben slechts meerwaarde als ze hun diensten kosteloos aanbieden. Anders zijn ze 'weerstand'. Een remmende factor. Of zelfs de kracht die degeneratie voortbrengt door de 'winst' weg te sluizen naar geselecteerde enkelingen via 'belastingen', en de wettelijk verplichte 'kosten' die banken, multinationals en oligarchen beschermen tegen concurrenten.
Als geen ander realiseer ik mij hoe geweldig pijnlijk en confronterend het is om tegen iemand te zeggen dat hij of zij een kostenpost is. Daar maak je geen vrienden mee. Terwijl het in een normaal functionerende wereld een oproep zou zijn om je te 'legitimeren'. Om aan te tonen dat hetgeen jij doet door de 'Markt' wordt gewaardeerd, en moet worden gezien als een investering. Kosten die voor de baten uitgaan. Wat vervolgens in een 'Vrije Markt' geconfirmeerd wordt, of afgeserveerd als 'lariekoek' omdat de consument 'beweegt' richting het beste product voor de laagste prijs. Waar Smith zich vergiste, is dat de mens die onjuiste keuzes maakt zich zou laten overtuigen door de 'Markt'. Dat werkte in zijn tijd nog wel redelijk, omdat 'Marktpartijen' dicht op hun product zaten. Maar in onze hedendaagse samenleving, met zijn ver doorgevoerde specialisatie, is het verschrikkelijk lastig om inzicht te krijgen in de kostenstructuur. En hoe groter de 'eenheid' is waarover men de scepter zwaait, hoe lastiger dat is.
Mijn 'hobby' hier is hameren op het gegeven dat uitgaven voor dingen die 'BOEM!' zeggen bij uitstek een kostenpost zijn. Smith hamerde daar ook op. Zonder zich te profileren als pacifist. Hij realiseerde zich ook dat een zekere mate van veiligheid nodig was, en kosten die samenhingen met mensen en materiaal voor zelfverdediging en beveiliging niet onredelijk waren. Maar in onze tijd is dat idee volledig verlaten. Sterker nog, productie van alles wat 'BOEM!' zegt telt mee bij de berekening van het GDP, dat in een 'perverse cyclus' vervolgens weer maatgevend is voor de hoeveelheid geld die we kunnen lenen van toekomstige generaties. Om nóg meer dingen te kunnen kopen die 'BOEM!' zeggen. Dat heet 'boerenbedrog', oftewel een 'Piramide-constructie', die uiteindelijk stukloopt, en dan het hele bouwwerk in zijn val meeneemt.
De 'Piraat' zal u tegenspreken. Meer dingen die 'BOEM!' zeggen kopen, zijn voor hem een valide investering, omdat het de 'Piraat' in staat stelt schepen met handelswaar te onderscheppen, en dat is zijn 'core-business'. Mijn tegenargument is dat zijn succes tevens zijn ondergang is. Op zeker moment zullen de kosten voor de producenten die dingen maken, inplaats van stukmaken, te hoog worden om hun waar te verschepen, om zo andere 'Markten' te kunnen bedienen, en droogt de 'Markt' van de 'Piraat' op. Maar met voldoende wapens in voorraad leidt dat vroeger of later tot 'kannibalisme'. Onderlinge strijd om de schaarse voorraad goederen die nog in de opslag ligt. En dat is een eindige propositie, leert Darwin ons.
Wij, de 'westerse' landen, zijn die 'Piraat'. We produceren steeds minder, behalve wapens, spullen en 'wetgeving' die ons 'controle' geven over 'Markten' die we afromen, of plunderen, ten bate van onze eigen consumptie. Dat is een eindige propositie. Ons succes is ons doodvonnis. We legitimeren onze gulzigheid met een verwijzing naar Smith en Darwin, die we verkeerd citeren, en weigeren te bestuderen, omdat het teveel kostbare tijd kost. Terwijl die kosten levensreddend zouden kunnen zijn. En ons terug zouden kunnen voeren naar het inzicht dat ons, met horten en stoten, vooruit hielp, terwijl 'Sociaal Darwinistische' stromingen uit alle macht probeerden die trein van de rails te duwen.
Dat we in een tijd leven waarin je moet uitleggen dat 'investeren' in 'Bitcoin-mining' geen 'meerwaarde' oplevert, maar dat het een energie-vretende kostenpost is, tekent onze decadentie, waarin 'nestjes-roven' de ultieme bezigheid is, en iedereen de slager, de bakker en de groenteboer beschouwt als 'decor'. Tot het moment waarop de producten die zij leveren in prijs gaan stijgen, door het wegvallen van het aanbod, of de subsidie op de productie vanuit de 'schatkist', omdat er geen schepen meer langs ons piratennest varen, en we onze spullen moeten kopen op een 'Markt' die wordt bevoorraad per trein. Of we moeten zelf weer aan het werk…………