In de basis zijn mens en maatschappij niet complexer dan vijftig jaar geleden.
Dat is een stelling die enige uitleg behoeft, in een tijd waarin nagenoeg iedereen die claimt er verstand van te hebben het tegenovergestelde beweert. Ik wil zelfs nog wel verder gaan, en stellen dat de wereld van nu eigenlijk juist overzichtelijker is dan vijftig jaar geleden. Maar we maken het onszelf lastig. En dat heeft meerdere oorzaken.
Onze capaciteit om de wereld die ons omringt te begrijpen, is beperkt. Er zijn altijd aspecten en ontwikkelingen die ons ontgaan, terwijl ze achteraf van groot belang blijken te zijn geweest. In sommige gevallen wordt ons welbewust een rad voor ogen gedraaid. In andere gevallen besodemieteren we onszelf. Als regel door met twee maten te meten. Of zelfs met een heel arsenaal aan maten binnen een denkraam dat met ‘denken’ weinig of niets meer te maken heeft, omdat het volledig is gebaseerd op ‘consensus’, oftewel ‘loyaliteit’. De één is voor ‘Ajax’, de volgende draagt ‘PSV’ een warm hart toe, en een derde is voor ‘Feijenoord’.
Recent had Eva Jinek ‘de’ hoofdredacteuren van de Nederlandse ‘kranten van naam’ aan tafel om te praten over ’Nepnieuws’. Peter Vandermeersch, de Vlaamse hoofdredacteur van NRC, getrouwd met de ‘Atlantische’ media-netwerker Francine Cunningham, voorzag dat ‘loyaliteit’ eerder een steeds grotere rol zou gaan spelen. Meer ‘Ajax’, ‘Feyenoord’ of ‘PSV’, inplaats van ‘Voetbal’. (HIER de hele uitzending. Het fragment waar ik op doel vind u vanaf minuut 16). Verderop, waar het gaat over het vertrouwen van de burger in de media, staat Vandermeersch stil bij de noodzaak om ‘feiten te controleren’ om het vertrouwen van de lezers te behouden, of terug te winnen.
Mij interesseert het echter niets of een verhaal over de ‘pupillen' van de favoriete club feitelijk juist is, als u begrijpt wat ik bedoel. Het probleem is juist dat je ‘voetbal’ als spel niet kunt begrijpen als je er naar kijkt door je ‘merken-bril’. En vijftig jaar geleden had je naast ‘broodschrijvers’ die op pad werden gestuurd om het ‘merk’ van de krant in de verf te zetten, échte journalisten, die rigide vasthielden aan de principes van hun métier. Die zonder voorkeur blootlegden wat er gebeurde in de wereld. Voor hen was een ‘politieke moord’ een ‘politieke moord’. Deed er niet toe of de dader handelde in opdracht van Iran, Israël, de Verenigde Staten, China, het Verenigde Koninkrijk, Rusland of Lesotho. Dito met ‘extraordinary rendition’, het schenden van de grenzen van soevereine landen, of het arrangeren van ‘Fuck the EU’-staatsgrepen.
Discriminatie was ‘foute boel’, en niet ‘negatief’ of ‘positief’. Iets was bij wet verboden, of niet gereguleerd, en dus toegestaan. Maar niet ‘gedoogd’. Iets was wetenschappelijk bewezen, of vooralsnog een enigma, maar niet als ‘consensus’ gebracht als ‘juist’.
Exact omdat dergelijke journalisten genadeloos de vinger op de zere plek legden, en kranten en zenders het een eer vonden om met dat soort ’scoops’ te komen, en redacteuren nog een ruggengraat hadden, werden we wel bedrogen, maar kwam de ware toedracht uiteindelijk toch altijd boven. Wat ook een rol speelde, was dat politici nog mensen waren met idealen, die concurrenten wantrouwden, en een hoop herrie maakten als ze hun tegenstanders betrapten op onsmakelijke plannen.
Omdat we méér informatie hebben dan ooit, en het sneller tot ons komt dan vijftig jaar geleden, terwijl computers bij machte zijn ‘data’ te vergelijken op een manier die voorheen onmogelijk was, en de grote ideologische scheiding tussen ‘oost’ en ‘west’, 'communistische' en 'kapitalistisch', gesneuveld is, zou de wereld eerder een stuk eenvoudiger moeten zijn dan vijftig jaar geleden. Je moet je alleen geen rad voor ogen laten draaien door de ‘merken-geile’ verkopers. En geen knollen voor citroenen laten verkopen door mee te liften op het idee dat een ‘doodschop’ van ‘onze’ verdediger geen rode kaart hoort op te leveren, maar een medaille. Of dat een ’spreekkoor’ van ‘onze tribune’ juist ‘positieve discriminatie’ is.
De zwachtels van elkaar tegensprekende wetten en regels, gedoogconstructies, jurisprudentie, ‘uitleg’, en de opdeling in groepen conform onze ‘LifeStyle’, of associatie met de NAVO, of Rusland/China/Iran als ‘favoriete club’, reduceert ons tot mummies in een graftombe. Het ‘ingeblikte’ nieuws van ‘de’ hoofdredacteuren mag compact ogen, en aantrekkelijk geprijsd zijn, maar het is propaganda, en geen nieuws. We kunnen hen wel verwijten maken, maar alleen als we uit onze veilige 'club-cocon' durven te kruipen, om weer vrij als vlinders te kunnen leven.