Nederland is een welvarend land, en veel notoire klagers beseffen niet hoe goed ze het hebben.
Bij die stelling sluit ik mij van harte aan, ondanks de ‘teneur’ van de bijdragen die u hier aantreft. Hoe valt dat te verklaren? Is het een kwestie van ‘Muisje Nooit Genoeg’? Naar ik hoop begrijpen de bezoekers van dit blog die hier al langer lezen wat ik te melden heb dat ik er niet zo in zit. En ik maak mij zelfs zorgen over lezers die mijn bijdragen zouden kunnen lezen als brandstof voor hun gierende, en onredelijke onvrede. Maar dat risico neem ik op de koop toe, in het besef dat velen die volkomen terecht ernstig ontevreden zijn, omdat ze niet weten hoe ze rond kunnen komen, of die verwikkeld zijn in een existentieel gevecht met de autoriteiten, of privé-personen die hen het leven onmogelijk maken, als regel niet zitten te wachten op ‘breedsprakige’ analyses, en theoretische verhandelingen. En daar grossier ik in.
De groepen die daar tijd voor hebben, kunnen de drang hebben om iets te ‘doen’, maar objectief is er (nog) geen hoge nood. Ze lezen over misstanden en ellende via de (sociale) media, en koppelen het terug op persoonlijke ervaringen, maar ze wonen niet in Ter Apel, en ze lopen de deur niet plat bij de voedselbank. De tanks rijden (nog) niet door de straten. En het is ergerlijk dat ze om moeten rijden als er weer ergens een stel ‘rebellen’ ergens aan de weg vastgeplakt zitten, of dat ze daardoor hun afspraak missen, of dat hun ‘kerstcadeautje’ te laat komt, omdat een boot uit China om Afrika heen moest varen nu de ‘Houthies’ doen wat westerse landen al veel langer doen, het enteren en ‘opbrengen’ van schepen die de door hen ingestelde ‘sancties’ negeren, maar het is hooguit inconveniënt. Er is echter een risico dat het Godsgruwelijk uit de klauw giert, en dan zijn de rapen gaar. Dan is er geen houden meer aan. Voorkomen is beter dan genezen. Maar hoe dan?
Net als Carlo Cipolla, die ik met grote regelmaat aanhaal, trek ik de conclusie dat er geen groter gevaar is dan ’Stupiditeit’. Ik vond een link naar de originele tekst van zijn hand in een geïllustreerde versie uit 1987, en die treft u HIER aan, in PDF. Aan het eind van zijn betoog waarschuwt hij dat als we ’Stupide’ mensen verheffen tot leiders, het land onherroepelijk naar de ‘Kloten’ gaat, in ondubbelzinnig Nederlands. Waarbij het essentieel is dat we begrijpen dat ’Stupiditeit’ niets met opleidingsniveau, of IQ te maken heeft, en het ook niet kan worden uitgegumd door mensen meer ‘scholing’ aan te bieden. Dat het aantal ’Stupide’ mensen in elke laag van de bevolking hetzelfde is, en dat het van levensbelang is dat je niet zwicht voor de verleiding om hen ‘Ook een Kans’ te geven, en prijzen in te voeren voor het ‘Meedoen’. Niet slechts om uzelf te beschermen, voorzover u niet zelf tot die groep behoort, wat u overigens lastig zelf kunt beoordelen, en ik ook niet, en zeker niet in een samenleving die slechts kijkt naar ‘Goede Bedoelingen’, maar ook, of misschien wel *juist* om die ’Stupide’ medemens te beschermen tegen zichzelf.
Op het moment dat u zich dat denken in die door Cipolla opgevoerde categorieën eigen maakt, ziet u de hele wereld door een volkomen andere bril, en komt u ook niet meer in de verleiding om een ‘Verheven’ persoon, een ‘Expert’, blind en doof te volgen, maar beseft u (hopelijk) ook dat uw eigen ‘Verhevenheid’ en ‘Expertise’ niet op voorhand superieur zijn, of dat uw argwaan, of zelfs paranoia, per definitie gewettigd zijn. De grondlegger van de academische discipline die ook Cipolla voortbracht, de filosofisch geschoolde Schot Adam Smith, zag in de achttiende eeuw hoe de welvaart in de ‘Lage Landen’ zich spectaculair ontwikkelde. Hij analyseerde de verschillen tussen ons land, en zijn eigen Verenigde Koninkrijk, en trok de terechte conclusie dat een ‘Vrije Markt’ welvaart genereerde voor een heel land, door de efficiëntie die erdoor werd afgedwongen. Meer was het niet.
Efficiëntie betekent niet meer, en niet minder, dan dat de kosten omlaag gaan, waardoor een product goedkoper wordt, en dat zal ervoor zorgen dat het product dat het minst kost de strijd gaat winnen van het duurdere product van identieke kwaliteit. Punt. Als een handelaar ergens een producent vindt die minder vraagt dan een andere producent, terwijl de kosten die samenhangen met het transport, en hij of zij calculeerbare verliezen als er ergens een lading verloren gaat als een beheersbaar risico toevoegt, dan zal die handelaar in staat zijn het product tegen lagere kosten aan te bieden aan de consument, zonder dat hij of zij achteruit fietst vanwege een lagere ‘marge’. En Adam Smith stelde dat die efficiëntie de welvaart in het héle land liet groeien. Wat met zich meebracht dat iedereen ervan doordrongen moest zijn dat het essentieel was dat die ‘Vrije Markt’ niet belast moest worden met overbodige onzin. Dat vroeg om een kleine overheid, en bescheiden ‘publieke werken’.
Het vertelde ons niets over welk product die consument zou willen kopen. Bommen. Kunstwerken. Nagellak. ’Tik-Tok-Influencer’-vuilnis. Kennis. Kleding. Auto’s. Brood. Een huis. Dat was aan de consument. De ‘Vrije Markt’, met een overheid die slechts faciliteerde, en geen publiek geld uitgaf aan ’Stupide’ doelen, garandeerde efficiëntie, en daarmee groeiende welvaart (‘Wealth’). Ook verhinderde die ‘Vrije Markt’ de consument niet om geld uit te geven aan ’Stupide’ doelen, hoe dan ook gemotiveerd. Of u uw geld uit wilt geven aan Kunst, of u koopt er een huis voor, dat moet u weten. De ‘Vrije Markt’ en een overheid op afstand garanderen slechts dat hetgeen dat u wilt kopen beschikbaar is tegen de laagste kosten voor u. Smith realiseerde zich al wel dat bepaalde publieke werken niet aan de ‘Vrije Markt’ overgelaten konden worden. Hij had het over de defensie van het land tegen ‘rovers’, politiediensten, basis-onderwijs, en de aanleg van essentiële infrastructuur.
In het ideale geval geven we de leiding over het landsbestuur in handen van ‘Intelligente’ mensen, binnen de matrix van Cipolla. Nogmaals, vergeet opleidingsniveau en IQ. ‘Intelligente’ mensen binnen die matrix zijn die mensen die streven naar ‘Win-Win’ oplossingen. Je vindt hen in gelijke verhoudingen onder de ‘ongeschoolden’, en de ’Nobelprijs’-winnaars. Maar voordat je hen de vrije hand geeft, is het cruciaal dat ze ervan doordrongen zijn dat de ‘Vrije Markt’ de sleutel is tot groeiende welvaart, en dat hun status hen niet het recht geeft om het kind met het badwater weg te gooien. Leidend, maar dienend.
Natuurlijk moet een land ook geluk hebben. Natuurlijk maakt het verschil of een land zwemt in de grondstoffen en er volop vruchtbare grond is, met zeehavens en andere ’succesfactoren’ die het aanzienlijk makkelijker maken om welvaart te genereren. En natuurlijk zullen mensen uit andere landen daar op af komen, in het bijzonder als die oogverblindende welvaart gepaard gaat met het grossieren in cadeautjes voor ’Stupide’ mensen, die ondanks hun aangeboren neiging om keuzes te maken die slecht zijn voor henzelf, én voor de samenleving als geheel, ‘Ook een Kans’ krijgen, en een ‘Prijs voor het Meedoen’, omdat het landsbestuur in handen is gekomen van de ‘compassionate people’ die, binnen de matrix van Cipolla, ‘Hulpeloos’ zijn, danwel ’Stupide’, zonder dat de ‘Intelligente’ mensen en de ‘Bandieten’ dat hebben weten te voorkomen. ‘Kom erbij! We hebben genoeg!’ We drukken nog wel wat geld bij, of we ‘lenen’ het van toekomstige generaties. Bij ons groeien de bomen tot in de Hemel. Niet dus.
En dat gaat op een verschrikkelijke wijze mis, als de producenten, en de landen met de grondstoffen niet meer willen leveren, omdat ze ons ‘Mickey Mouse’-geld niet langer vertrouwen, terwijl de ’Stupiditeit’ bij ons inmiddels zo volledig is ontspoord, dat we de dammen weghalen die het water tegenhouden, de land- en tuinbouw en de veeteelt de nek omdraaien, evenals de industriële productie in eigen land om het ‘klimaat’ te redden, daartoe aangespoord door wetenschappers die ‘Ook een Kans’ moesten krijgen. Met op de achterhand de in ‘Inclusiviteit’ ondergedompelde ’Stupide’ types die druk in de weer zijn met oorlogen om die ziekte wereldwijd ingevoerd te krijgen, en oproepen tot meer geweld om ’Stupide’ mensen elders ‘Ook een Kans’ te geven. De ‘Vrije Markt’ stelt geen vragen aan de consument, en als die op zoek is naar de meest efficiënte manier om een land ten gronde te richten, krijgt die consument dat.