De kruik gaat te water tot hij barst.
Maar wat gebeurt er als hij barst? In een oceaan vol kruiken, groot en klein, en allen met een andere inhoud, en het risico van haarscheurtjes, of volledige desintegratie, is het praktisch onmogelijk om een bruikbare predictie te maken. Voor uiteenlopende deelgebieden van wat wetenschappers onderzoeken worden modellen gemaakt die het ‘doorrekenen’ van de gevolgen van barstende kruiken mogelijk moet maken. Een volledig, alomvattend model waarin de effecten van alles wat er op aarde gebeurt kan worden ingevoerd is de ambitie van eenieder met een niet te stillen honger naar meer rijkdom en macht. Maar net zo goed van degenen die zich hopen te wapenen tegen mensen met een niet te stillen honger naar meer rijkdom en macht.
Bij de aftrap van ‘Google’ had het bedrijf als motto ‘Don’t do Evil Things’. Zonder meer een nobel streven, maar helaas geen garantie. Zeker de afgelopen twintig jaar zijn we er getuige van dat initiatieven die ontplooid worden vanuit een goed hart, en met de beste bedoelingen op het netvlies, door een falend model gruwelijke consequenties kunnen hebben. De reflex is dan om dat te wijten aan ‘verstorende factoren’ die (nog) niet in het model waren opgenomen. Of ‘Black Swan’ gebeurtenissen die ‘niemand’ kon voorzien.
Een ieder die zich bezighoudt met het bouwen van modellen om predicties te kunnen doen, heeft niet eens de pretentie om tot in detail te kunnen bepalen wat de gevolgen zullen zijn van beleid dat in het model getest is, maar de ambitie is onveranderlijk dat men wel degelijk bij machte is ‘Ballpark Estimates’ te produceren, waardoor het mogelijk is de richting van ontwikkelingen positief te beïnvloeden. In elk geval beter dan politici en beleidsmakers in het verleden, die niet veel verder kwamen dan de ‘Educated Guess’, of visies die amper met redelijke argumenten konden worden onderbouwd, en eerder het resultaat waren van ‘Geïnspireerde Intuïtie’.
Hier op mijn blog verwijs ik geregeld naar de visies van mensen als Kissinger en de recent overleden Brzezinski, die grote invloed hebben gehad op het denken in de westerse wereld, in een tijd dat modellen nog niet op de voorgrond stonden. Zij zagen de wereld door een prisma dat dicteerde dat de Verenigde Staten ‘goed’ was, en de ‘Sovjet-Unie’ was ‘slecht’. Op grond daarvan ontwikkelden zij strategieën die er op gericht waren de ‘Sovjet-Unie’ pootje te lichten, waarna de weg vrij was voor de ‘Pax Americana’. Zijzelf, noch hun aanhangers, hadden de illusie dat ‘goed’ in dat concept betekende dat je geen ‘slechte’ dingen deed. Maar die waren ‘goed’ omdat ze tot doel hadden ‘slechte’ landen en personen de wind uit de zeilen te nemen. Zij waren de bijna spreekwoordelijke exponent van wat dan ‘Real-Politik’ wordt genoemd.
‘RealPolitik’ is niet voor ‘watjes’, en Jezus of Rousseau zouden er hun neus voor ophalen. Maar het is niet gewetenloos. En het is feilbaar. In de praktijk zitten ‘onzuiverheden’ die zich vroeger of later wreken. Wat wordt gecreëerd is daarom nooit ‘af’. Het is het ‘hoogst haalbare’. En degenen die zich op die manier ontfermen over de wereld, voorzover ze er grip op hebben, zijn zich terdege bewust van het ‘afbreukrisico’. Hun motto zou niet zijn ‘Don’t do Evil’. Hun inspanningen zijn er op gericht ‘Evil’ zo min mogelijk ruimte te geven, gezien vanuit hun kijk op de wereld.
De wereld van de modellen-bouwers staat daar bijna haaks op. ‘Computer says No…..’. Bij het bouwen en exploiteren van hun modellen formuleren ze nog wel bepaalde gewenste uitkomsten, maar ‘goed’ is beperkt tot wat de ‘computer’ heeft uitgerekend als optimale stap die gezet moet worden. De modellenbouwer zit niet in zijn of haar maag met slachtoffers, omdat het model immers heeft uitgerekend dat er anders nog veel méér slachtoffers zouden vallen? Er is geen sprake van een ‘afweging’, of verantwoordelijkheid. Leiden de stappen die men zet, op grond van wat de computer heeft doorgerekend, tot een regelrechte catastrofe, dan is er niemand die zich geroepen voelt rekenschap af te leggen. Ja, het is vervelend, maar de computer gaf aan dat het de beste koers was.
Niet alleen die onvolkomenheid is daarbij het probleem, maar de modellenbouwer is er rotsvast van overtuigd dat het mogelijk moet zijn om iedereen op aarde gelukkig te maken, binnen de gekozen parameters. Geen wonder dat de computer aangeeft dat de wereld een betere plek zal zijn als alle landen die niet de vrijheden bieden die modelmatig zijn ingevoerd als voorwaarden voor de beleving van geluk, ontdaan dienen te worden van leiders die nog steeds hun inspiratie uit de ‘RealPolitik’ halen.
Er liggen nu zoveel modellen in het water die op barsten staan, waarbij niet kan worden uitgesloten dat het barsten van het ene model zal leiden tot een kettingreactie die het complete bouwwerk van onvolkomen afspiegelingen van de realiteit ten gronde zal richten, dat het onbegonnen werk is om te trachten in te schatten welke ingreep om ons terug te brengen op aarde de hoogste prioriteit heeft. Goede kans dat als er ergens al een super-model bestaat waarin getracht is alle afzonderlijke modellen te integreren, de computer uitrekent dat de aarde beter af is zonder mensen. En tja, als de computer het zegt………….?