Op gezette tijden voel ik mij bezwaard als ik laatdunkend schrijf over de ‘experts’.
Alsof ik het allemaal beter weet. Dat is echter niet de strekking van die kritiek. En ik hoop oprecht dat als u een medisch probleem heeft u naar de dokter gaat, en dat uw eerste stop niet ‘Berendien Uut Wisp’ is. Zoals ik ook hoop dat de dokter die niet begrijpt wat de patiënt mankeert hem of haar doorverwijst naar de ‘specialist’. En als de geselecteerde ‘specialist’ met vragen zit, hij of zij een collega belt waarvan bekend is dat die vaker met dat bijltje gehakt heeft. Het probleem is niet de expertise die iemand meent te hebben, maar het gebrek aan bescheidenheid waar complexe problemen zich niet altijd eenvoudig laten doorgronden.
Wie aan het eind van de expertisetrein te horen krijgt dat men niks meer voor de patiënt kan doen, daar wordt men op zichzelf teruggeworpen, en hoewel er ‘experts’ zijn die u kunt benaderen om u te begeleiden op het traject dat daarna komt, moet u zich realiseren dat hun ‘expertise’ niet de geneeskunde is. Gisteren vertelde een vriendin over een fascinerend boek dat ik niet ken, van de schrijfster Raynor Winn getiteld ‘Het Zoutpad’. Door een reeks tegenslagen zijn zij en haar man volledig ‘aan de grond’ geraakt, en dan hoort haar man, Moth Winn, dan hij een terminale ziekte heeft, corticobasale degeneratie. Paar maanden, hooguit. Geïnspireerd door een boek over wandeltochten over grote afstand besluit het tweetal op pad te gaan als ‘daklozen’ zonder vooruitzicht. En gaandeweg verbetert de conditie van Moth. Inmiddels is ze een gevierd schrijfster, en heeft ze haar derde boek gepubliceerd. Moth leeft nog, en steeds als ze stoppen met lopen gaat zijn conditie achteruit.
Predicties van ‘experts’ die niet uitkomen zijn een goudmijn voor onderzoekers die willen weten hoe dat kan. En die op zoek gaan naar de oorzaken van zo’n ‘wonder’, wat in dit geval de geneeskunde weer vooruit helpt, met een beetje geluk. En zo het leven van patiënten met terminale, of debiliserende aandoeningen te verlengen en te verbeteren. In het voorbeeld betreft het een toevallige ontdekking, maar het wemelt in de geneeskunde ook van voorbeelden waarin eeuwenoude heilzame technieken, soms uit andere culturen, de ‘experts’ verrassen.
Zelfde beeld in andere sectoren waar ‘experts’ soms met de mond vol tanden zitten, of waar ze op de televisie opzichtig, en keer op keer, de plank echt volledig misslaan. Daar ontbreekt dan de ‘Open Mind’ die je verwacht van een expert, en is het volkomen terecht als we hem of haar aanduiden met ‘expert’. Iemand die door de schoolse structuur ernstig lijdt aan ‘blikvernauwing’, en met oogkleppen op doordendert. Daar is het niet zelden zo erg, dat als men dan uiteindelijk, op aangeven ‘van hogerhand’ de bakens verzet, met dodelijk veel vertraging, men niet eens erkent dat men er eerder finaal naast zat, en dat anderen een punt hadden. De ‘Covid-Orgie’ en de oorlog in Oekraïne leveren een weelde aan voorbeelden op, maar ook allerlei maatschappelijke ontwikkelingen, de ontwikkeling van de economie, en alles omtrent ‘Klimaat’ en ‘Gender’ zijn een visvijver vol met voorbeelden van ‘wetenschappelijk geneuzel’.
De échte expert laat zich niet snel de kaas van het brood eten, en staat niet toe dat volslagen leken, zoals politici, aan de ‘Knoppen’ draaien op goed geluk. Maar die expert is er als de kippen bij om te leren van anderen, als die ontdekken dat iets werkt, ook al begrijpt die expert vooralsnog niet waarom. Tijdens ‘Covid’ ben ik op enig moment mijn eigen weg gegaan, omdat de ‘experts’ grabbelden, en bekvechtend over straat rolden voor de draaiende camera, terwijl zekere experts met een specialistische kennis die buiten de ‘consensus’ viel met grof geweld uit beeld werden gedrukt. Het was tenenkrommend. Daarmee zeg ik beslist niet dat mijn eigen keuze de beste was, ook al werkte die voor mij als een zonnetje. Evenmin zeg ik dat elke ‘Berendien Uut Wisp’ beter was dan de ‘experts’ die ons getoond werden, en die het beleid vormgaven. Maar het had die ‘experts’ gesierd als ze de totale problematiek tegemoet waren getreden met een ‘Open Mind’, zoals het een expert betaamt. ‘Sorry, ik weet het niet, maar probeer dit eens. Ik hoor daar goede dingen over, en de bekende bijwerkingen zijn geen bedreiging’ is nog altijd beter dan ijdeltuiterij, en achteraf volledig in je hemd staan.
Tot slot nog de observatie dat expertise een nadeel kan zijn. Tijdens een ‘management-training’ met louter ‘Beta’-geschoolde cursisten werd de groep opgedeeld in vier concurrerende teams. De opdracht was om in een beperkte tijd de langst mogelijke ‘brug’ te bouwen van beschikbaar gestelde materialen. Op uw plaatsen? Start! De ‘wijze les’ van die exercitie was uiteraard dat niet het team met de knapste ‘bruggenbouwer’ won, maar het team met de betere taakverdeling en ’team-spirit’. Dat die langste brug geen enkele belasting kon velen, en al instortte als je er naar keek, dat maakte voor de opdracht niet uit. Per opdracht, per probleem, zijn andere benaderingen nodig om tot het optimale resultaat te komen. Hoe complexer de probleemstelling, hoe ingewikkelder het wordt om aan de opdracht te voldoen. Als je een échte brug wilt bouwen, kun je niet om experts heen die tot in detail weten wat wel kan, en wat niet, en die onder geen beding hun handtekening zetten onder een constructie waar ze geen begin van vertrouwen in hebben. Al het andere is daaraan ondergeschikt. En geen haar op het hoofd van een ingenieur die er aan denkt te zwichten voor tijdsdruk, of budget-restricties, als hij of zij een expert is. Hebben we te maken met een ‘expert’, dan mag je hopen dat je niet net over die brug rijdt als hij instort.
Overal waar de probleemstelling de kennis en vaardigheid van de expert te boven gaat, is het zaak de ‘experts’ buiten de deur te houden. Vergeet ‘consensus’, want die brug is geen brug, en dat experimentele ‘vaccin’ is geen vaccin, maar een probeersel. En als u er gebruik van maakt, bent u een ‘Crash Test Dummy’. Een ‘Guinea Pig’. Een ‘Proefkonijn’. Dat uw nabestaanden met een beetje geluk een vergoeding kunnen claimen bij de ‘Overheid’, zonder dat iemand ooit verantwoordelijk wordt gesteld, behalve wellicht ‘politiek’, daar zou u geen genoegen mee moeten willen nemen, vind ik zelf. Maar we leven in een vrij land, zeggen ze, voorlopig, dus leef u uit. Zelf neem ik liever het ‘Zoutpad’, dat misschien wel wat langer is, maar waar ik vertrouwen in heb omdat mensen die weg al eeuwen nemen. ‘Better Safe than Sorry’.