Wie is er nog te vertrouwen?
Het geven van een antwoord op die vraag is lastiger dan het lijkt. Uiteenlopende invloedrijke mensen klagen steen en been over leugenaars die de boel verzieken. Politici, journalisten, bloggers, maar ook alledaagse mensen die wanhopig vasthouden aan hun versie van de ‘waarheid’, zetten zich af tegen ‘ongelovigen’. Een groeiend aantal mensen meent dat al die leugenaars in hun omgeving hen een vrijbrief geven om ‘óók’ te liegen. Dit blog is een aaneenschakeling van bijdragen over liegende mensen. Maar het is niet gezegd dat zij willens en wetens liegen. En het is ook niet gezegd dat u ze niet langer vertrouwt vanwege die leugens, verdraaiingen en halve waarheden.
De meeste leugens komen voort vanuit een ideaal. Men streeft een ‘Hoger Doel’ na. Door die bril bekeken zijn de eigen leugens ‘White Lies’. Leugentjes om bestwil. Een poging om complexe zaken eenvoudig voor te stellen, opdat er tenminste beslissingen genomen kunnen worden. In DIT artikel staat de auteur stil bij de verwoestende branden in het Amazonegebied, die een aanslag zijn op het streven naar de beheersing van milieu en klimaat. De website, ‘OffGuardian’, ontstond als een reactie op de machtsovername bij het dagblad de ‘Guardian’, waardoor het zijn kritische houding liet varen en een roeptoeter werd voor ‘gevestigde belangen’. ‘OffGuardian’ draagt de trotse subtitel: ‘Because Facts Really Should Be Sacred’. Een snel groeiend aantal mensen is het daarmee oneens. Ze ‘weten’ dat anderen liegen, en ze hebben daarvoor volop bewijzen. Dan ben je naïef als je vasthoudt aan ‘waarheidsvinding’, en ‘twijfel zaait’ waar onweerlegbaar vaststaat hoe de vork in de steel zit, omdat iedereen dat gelooft. De storm van kritiek die ‘OffGuardian’ over zich heen kreeg na publicatie van het eerste, relativerende artikel, noopte de auteur tot het schrijven van een tweede artikel. Niet omdat er fouten waren geslopen in het oorspronkelijke artikel, maar omdat mensen niet kunnen lezen. Of niet willen lezen.
Het drama is, dat zelfs op het hoogste wetenschappelijke niveau, in een groeiend aantal disciplines, iets niet langer onomstotelijk waar hoeft te zijn, maar slechts ‘aannemelijk’, om te worden verkocht als ‘waar’, omdat men binnen die discipline anders niet ‘verder’ kan. Op het hoogste academische niveau beseft men nog wel dat het een ‘aanname’ is, en dat er ‘morgen’ bewijs gevonden kan worden waardoor alles wat men voor ‘waar’ hield omver wordt geschopt. Maar tot dat moment bestrijdt men vooral ‘dissidenten’, waarvoor een heel leger ‘mindere goden’ binnen de discipline worden ingezet, voorzover ze zichzelf al niet mobiliseren om de ongelovigen te tuchtigen die aan hun status knagen.
Er zijn zelfs wetenschappelijke disciplines waarbij men op het hoogste niveau wéét dat de aannames die verwerkt zijn in de modellen ondeugdelijk zijn, om het vriendelijk te zeggen. Maar zonder model geen status, geen ‘vraag’, en geen geld. Men ziet het niet als liegen.
Hier op dit blog zaai ik welbewust twijfel waar het geloof in deze of gene waarheid ons gevaarlijk dicht bij gewapende conflicten, ‘afrekeningen in het criminele (politieke) milieu’, of contraproductief beleid dreigt te brengen. Twijfel is geen zwakte, maar een kracht. En wie ‘brandbrieven’ nodig heeft om dissidente geluiden het zwijgen op te leggen, mist blijkbaar het overtuigende bewijs dat een omarmde ‘lezing’ daadwerkelijk de enig juiste is. Dito waar kranten, zenders en ‘Big Tech’ zich inlaten met uiteenlopende vormen van censuur, of het aanvallen van de standpunten en argumenten van anderen met niet meer dan een ‘consensus standpunt’ onder ‘experts’.
Waar ik er van mijn kant op hamer dat het er veel op lijkt dat we domweg teveel hooi op onze vork hebben genomen, met de ambitie om ‘alles’ voor ‘iedereen’ te willen zijn, als uitvloeisel van ‘Identity Politics’, en daardoor het hele kaartenhuis dreigt in te storten, zie ik alleen maar ‘Wir Schaffen Das’-politici en journalisten die nóg meer kolen op het vuur gooien. In een fascinerend artikel inventariseert ‘theatermaker’ John Steppling de ‘Zombietrend’ die ons lijkt te absorberen. Bewust of onbewust zijn we bezig met een ‘herontwerp’ van mens en maatschappij, waarbij wat ‘waar’ is geen betekenis meer heeft, omdat we onze eigen waarheid maken.
De confrontatie tussen Elon Musk, de Amerikaan, en Jack Ma, de Chinees, is in dit verband interessanter dan het politieke geharrewar. Jack Ma is een realist, en Elon Musk een fantast en de promotor van dystopische visioenen, die hij zelf helpt te realiseren in een poging ze de baas te worden. Technologie gaat, hoe we het ook wenden of keren, ons leven dramatisch veranderen. Maar komt het neer op onderwerping? Of ‘enhancement’, een uitbreiding van onze mogelijkheden als mens? De keuze is aan ons.
Steve Bannon, de strateeg achter Trump, zelfverklaard ‘Leninist’, propageert inmiddels dat Huawei een grotere bedreiging vormt voor de mensheid, dan een atoomoorlog. Voor Bannon is er geen groter gevaar dan de ‘Staat’, die hij omver wil werpen. Maar hoe je dan bij Lenin uitkomt, is mij vooralsnog een raadsel. Sterker nog, ik vrees zelf Google meer dan Huawei. Dat bedrijf levert vooralsnog het ‘besturingssysteem’ voor Huawei telefoons, terwijl het volop investeert in ‘Killer Robots’ en uiteenlopende ‘surveillance’ technieken, en 'achterdeurtjes' in software, waarbij de privacy sluitpost is, en het verlenen van assistentie bij ‘Regime Change’ ten bate van de ‘Warparty’ hun ‘niche market’. Dan nóg zou het niet bij mij opkomen dat gevaar te benoemen als groter dan een alles vernietigende nucleaire oorlog.
Het idee dat je niemand kunt vertrouwen speelt machtswellustelingen met weinig verheffende visies voor de ‘geglobaliseerde’ wereld in de kaart. Het wordt tijd dat we terugkeren naar de basis, en ons de vraag stellen hoe we het vertrouwen in onze medemens weer kunnen vergroten. Het komt mij voor dat we daarbij twijfel voor lief moeten nemen, en leugenaars, ‘spin-doctors’, en mensen die de democratie gaan redden door de volksvertegenwoordiging buiten spel te zetten, de deur moeten wijzen. Maar voordat we de guillotine optuigen is het raadzaam om eens na te denken over wat nou écht van belang is voor het functioneren van een maatschappij.