Wie kun je nog vertrouwen?
‘In tijden van nood leert men zijn vrienden kennen’, zegt een bekende ‘tegeltjeswijsheid’. Waarop een in zijn relatie teleurgestelde medemens er cynisch aan toevoegde: ‘En die van haar ook!’ Maar dat is in de kern een onjuiste perceptie van waar vertrouwen voor staat. Vertrouwen betekent dat iemand betrouwbaar zal reageren op bepaalde ‘prikkels’. De ‘vertrouwde omgeving’ waarin iemand opgroeide in de tijd dat mensen nog veel minder mobiel waren, en niet elk jaar in scheiding lagen en gingen verhuizen, was niet een ‘veilige’ omgeving omdat een blind paard er geen potten kon breken, en iedereen je vriend of vriendin was. Het was een veilige omgeving omdat je betrouwbaar wist welke mensen niet jouw vriend of vriendin waren.
Een primitieve samenleving kan niet overleven zonder vertrouwen. Als de mensen die er deel van uitmaken per dag uit een ander vaatje tappen, liegen, bedriegen en ‘spinnen’ om mensen voor zich te winnen, dan is dat een eindige propositie. Het concept van de ‘Multipolaire Wereld’ is er op gebaseerd dat landen een eigen ‘cultuur’ hebben, wat hen betrouwbaar maakt. Door rekening te houden met de ‘cultuur’ in die landen is het mogelijk een ‘vertrouwde omgeving’ te creëren. Je weet wat je aan elkaar hebt. Daardoor is handel met die andere landen mogelijk, en kan de welvaart van beide landen groeien. In een ‘Unipolaire Wereld’ zijn er geen grenzen meer, is iedere notie van ‘cultuur’ vermalen, en heerst de waan van het moment. Elke dag een nieuwe wereld, met andere regels. De ‘Rule Based Society’, die geen ‘society’ is, maar een verzameling min of meer bij toeval bijeen gedreven mensen, die gehoorzamen aan de regels die per dag worden uitgevaardigd door een ‘Sociëteit’ waarvan je slechts lid kan worden na een indringend ‘Ballotageproces’, met een focus op hoeveel je bezit in categorieën waar de ’Sociëteit’ belangstelling voor heeft. De ‘Sociëteit’ nodigt niet-leden die op een bepaald moment in de smaak vallen, omdat ze nuttig zijn om grote groepen slaapwandelaars binnen te hengelen, uit voor een ‘performance’ in ‘Davos’, en als u geluk heeft, en flink aan de weg timmert, kan het zomaar zijn dat u een uitnodiging krijgt. Maar morgen staat u net zo makkelijk weer buiten.
Die tombola wordt door veel mensen, van ‘Links’ én van ‘Rechts’, gezien als het ideaal. De ‘volledige vrijheid’ door haar onberekenbaarheid. Zij het dat waar ‘Rechts’, generaliserend gesproken, dat concept omarmt omdat men gecharmeerd is van het evolutionaire concept dat dicteert dat de ‘sterkste/slimste’ dient te overwinnen, en dat ‘Dog Eat Dog’ een ‘natuurwet’ is die gerespecteerd dient te worden voor het beste resultaat. ‘Links’ zit er anders in, waar zij dromen van een ‘Sociëteit’ die middels straffen en belonen zal zorgen voor een ‘Eenheidsworst’ op het niveau van de gelukzalige beleving, waar de ‘Overheid/Sociëteit’ zich het lot van elk individu op aarde zal aantrekken, en via regelgeving zal zorgen voor ‘Gelijke Uitkomsten’, zodat zelfs ongekwalificeerde mensen, die amper hun naam (nog) kunnen spellen, een kans krijgen om president te mogen zijn.
Beide concepten zijn kansloos indien men zich tot doel stelt het lot van de mens te verbeteren, en die mens te verheffen uit haar primitieve vertrekpositie. Hier op dit blog heb ik ‘Davos’ geportretteerd als een steriele symbiose van ‘Links’ en ‘Rechts’, met ‘Linkse Dromers’ en ‘Rechtse Roofdieren’ (‘Financieel Kapitalisten’) die samen alles uit de kast trekken om het idee van een ‘Vrije Markt’ en ‘Industrieel Kapitalisme’ als de motor van de welvaart tot de grond toe af te branden. Er is geen onfeilbaar, universeel toepasbaar stelsel van regels dat een ‘Unipolaire Wereld’ mogelijk maakt. Religies en ideologieën die daarvan droomden hebben steeds weer grote bloedbaden aangericht, waarna de ‘volgers’ beschaamd in de spiegel keken die hen werd voorgehouden, en zij niet begrepen hoe het mogelijk was dat zij zich zo verschrikkelijk hadden misdragen tegenover hun naasten.
Hier op dit blog pleit ik al vanaf het prille begin voor een ‘herbezinning’ die het ‘kleurloze midden’, en economisch gezien de ‘middengroepen’, weer meer lucht moet geven. Gekoppeld aan de notie dat je de ‘Overheid’ per definitie niet kunt vertrouwen als je toestaat dat die te groot wordt. Een ‘Overheid’ is nodig, om te zorgen voor een solide basis, maar het moet voor het individu, of de ‘actiegroep’, onmogelijk zijn om die ‘Overheid’ te petitioneren. Hoe een gemeenschap lokaal zorgt voor de burgers die deel uitmaken van die gemeenschap, is een kwestie van noodzaak, afspraken en draagkracht op dat lokale niveau. Maar het is een ‘hoofdpijn-dossier’ als die gemeenschap instabiel is. Mijn suggestie om het complete waterhoofd aan subsidies, uitkeringen, toeslagen, compensaties en tegemoetkomingen te vervangen door één ‘Basisloon’ voor iedere volwassene met een Nederlands paspoort, valt niet goed bij ‘Links’, waar men iedereen wil helpen, en het valt niet goed bij ‘Rechts’ omdat verantwoordelijkheid voor anderen binnen de samenleving daar gezien wordt als broodroof.
Een levensvatbare gemeenschap is derhalve een gemeenschap die heel divers kan zijn, maar die ‘vertrouwd’ is. Een gemeenschap waarin men weet wat men aan elkaar heeft. Waar de leefregels niet per dag veranderen, omdat iemand in een leidinggevende positie de kolder in de kop krijgt, of brood ziet in het overhoop halen van alles wat vertrouwd was, omdat er lekker verdiend kan worden aan de chaos die dat genereert. Levensvatbaar veronderstelt dat de toegang tot primaire levensbehoeften, ons voedsel, de energie om het te bereiden, een fatsoenlijk dak boven je hoofd, en de verwarming die nodig is om te voorkomen dat je niet sterft van de kou in de winter, elementaire zorg, en toegang tot transport, geborgd is. Tevens dient er een solide, begrijpelijke wetgeving te zijn die helder maakt welk gedrag crimineel is, en dienen de buitengrenzen van het land waarin die regels gelden vast te liggen, en te worden bewaakt op een wijze die recht doet aan het belang van de burgers die de kosten dragen. Het is de taak van de ‘Overheid’ om daar voor te zorgen. Daar betalen we belasting voor, en niet voor avonturisme ver van huis, de subsidie van oorlogen ver van ons bed, of de waanzinnige experimenten van ‘experts’ die zich moeten bewijzen door op goed geluk aan ‘knoppen’ te draaien, in de veronderstelling dat ze daarmee ons lot verbeteren, binnen hun eigen bekrompen kijk op mens en maatschappij.
De ‘Vrije Markt’ is de enige tombola die het verdient om in bescherming genomen te worden tegen roofdieren van ‘Rechts’, en stoomwalsen van ‘Links’, en de manier om dat te bereiken is door de erkenning dat de ‘Overheid’ zich niet met ons privéleven dient te bemoeien.