Waarom verstaan mensen elkaar zo slecht?
In 1924 schreef een auteur die twee decennia later een 'huishoudnaam' zou zijn, in gevangenschap, een obscuur boekje. In klare taal zette hij uiteen wat hem voor ogen stond. Het oorspronkelijke boek was geschreven in het Duits, maar een jaar later werd het ook in ons land uitgegeven als 'Mijn Kamp'. Twintig jaar later stierven miljoenen onschuldige burgers in de kampen die zijn volgelingen in lieten richten om zijn droomwereld te vervolmaken.
Hoewel het onsmakelijke boek een niet onaanzienlijke oplage haalde, waren de meeste mensen die later zouden bemerken dat zijn idealen consequenties hadden die, alles bij elkaar opgeteld, rond de 85 miljoen mensen het leven zou kosten, voor een goed begrip van wat hen boven het hoofd hing aangewezen op de 'signaalfunctie' van de pers, en de politiek. En die faalde opzichtig. Hoe kon dat?
Communicatie is in onze tijd een 'wetenschap'. Ik zet dat met opzet tussen aanhalingstekens, omdat ik meen dat het een dwaling is. Het is evident dat communiceren een vaardigheid is, en dat de één er beter in is dan de ander. Zou het een studie zijn die specialisten voort zou brengen die ons op tijd zouden kunnen waarschuwen voor gevaren die ons bedreigen, door het ontleden van 'gecodeerde' boodschappen die verstopt zitten in de communicatie van ambitieuze types, dan zou het nog enige meerwaarde hebben. Maar het omgekeerde is het geval. Ambitieuze types worden door specialisten geïnstrueerd hoe ze het best hun werkelijke bedoelingen kunnen 'verpakken'.
Liegen zonder onwaarheden te vertellen. De 'kunst van het weglaten'. Moedwillige deceptie, waardoor het publiek het idee heeft dat een politicus of bestuurder ergens 'werk' van maakt, terwijl hij of zij juist de poorten wagenwijd openzet voor datgene wat de burger het meest vreest. De 'voordeur' wordt opzichtig gebarricadeerd, maar de 'achterom' wordt van het slot gehaald.
De reden dat die geboren Oostenrijker eigenlijk geen strobreed in de weg werd gelegd, totdat het te laat was, kwam niet omdat de 'specialisten' in die tijd niet konden lezen. Of omdat hij zijn bedoelingen in wollige taal had verstopt. Het kwam eerder omdat men elders op het politieke niveau niet afwijzend stond tegenover zijn ambities. Buiten de 'linkse' types en Joden om, die als een bezetene op de trom sloegen om te waarschuwen. Maar dat soort 'onrusstokers' hadden de wind tegen. Die auteur was derhalve wel kristalhelder, maar de 'specialisten' hielpen bij het optrekken van een mist, door te beweren dat je zijn teksten niet letterlijk moest nemen. Die waren slechts bedoeld om 'momentum' te creëren, en ze hadden bewondering voor de wijze waarop hij dat deed. Daarvoor was dat bijna het exclusieve domein van 'linkse' oproerkraaiers, Joden en communisten, en op deze manier werd terrein teruggewonnen. Toch?
Na de Tweede Wereldoorlog sloegen de overlevenden het gruis uit hun coiffure, en riep iedereen: 'Dat nooit weer!' En waar communicatie voor die alles verwoestende oorlog het exclusieve domein was van schrijvende dromers, krantenuitgevers en filmmakers, aangevuld met kunstenaars die de boodschap beeldend begeleidden, kregen we er nu 'wetenschappers' bij, en werd 'journalistiek' een studie. Het had perverse gevolgen.
Om in deze tijd iemand te treffen die zegt wat hij wil zeggen, is bijna schokkend. Overal waar iemand opduikt die ongezouten zegt wat hij of zij denkt, duiken hele hordes 'specialisten' op om hem of haar neer te sabelen. In die zin is het een spiegelbeeld van wat ik in de aanhef schreef, over die Oostenrijkse delinquent. Eenieder die niet spreekt in omfloerste 'geheimtaal' wordt beschouwd als een gevaar voor mens en maatschappij. En waarom is dat een gevaar? Omdat een groeiende groep mensen zich belazerd weet door wat zij zijn gaan beschouwen als een 'elite' die ze niet kunnen vertrouwen, omdat die welliswaar keurig de 'juiste dingen zeggen' om stemmen te winnen, angst weg te nemen, en de burger hoop te geven, maar als de mist is opgetrokken, blijkt hun omgeving radicaal te zijn gewijzigd op een manier die hen niet voor ogen stond toen ze in dat stemhokje stonden.
Dat heeft de weg vrijgemaakt voor een heel nieuw fenomeen. De politicus en activist die opzettelijk gevaarlijke kolder proclameert, belooft ernaar te zullen handelen, en dat ook doet als hem of haar de ruimte wordt geboden. Die geflipte Oostenrijker was gestoord, maar binnen zijn zieke beeld van mens en maatschappij handelde hij wel consequent en logisch conform zijn openlijk verkondigde idealen. Niet alleen dat, maar hij maakte er nooit enig geheim van dat hij niet het eerste begin van schroom voelde opkomen om andersdenkenden met wortel en tak uit te roeien. 'Sieg Heil!' Waar we nu mee te maken hebben is andere koek. Dat zijn lieden die het 'communiceren' tot doel hebben gemaakt, zonder visie.
Ze worden achtervolgd door de handenwringende, gelikte, in manipulatieve technieken gepokte en gemazelde 'elite' die hun 'hoog opgeleide vaardigheden' gebruiken om het volk in slaap te wiegen, terwijl ze de achterdeurtjes open zetten, en de buit verdelen. En dan komt daar ineens een groeiende groep 'Jokers' uit de 'Batman-films' die alles en iedereen de stuipen op het lijf jagen, maar ook een magnetische aantrekkingskracht blijken uit te oefenen op de murw gebeukte massa's die elk houvast missen in die potdichte mist die hen omhult.
Dat is het nachtmerrie-scenario. Vredig in je wiegje in slaap gezongen, en dan duiken daar de demonen op, waardoor je gillend en klam van het natte zweet wakker wordt. En iedere hulp om je te kalmeren met beide handen aangrijpt, ook al blijkt het de 'Candy Man'.
Van mijn kant benadruk ik daarom dat je niet slechts moet lezen en luisteren, maar ook zo nu en dan over je schouder moet kijken naar wat ervan terecht is gekomen. Een partij die terrorisme bestrijdt door terreurorganisaties hulp toe te schuiven, kun je maar beter niet de sleutels van je huis geven. En als een politicus in beeld verschijnt om te pleiten voor meer mogelijkheden om criminelen hun geld af te pakken, mag je best de vraag stellen waarom dat voorrang zou moeten krijgen boven het simpelweg bestrijden van criminaliteit, zodat die 'zware jongens' niet toekomen aan 'geld verdienen'. En waar al dat 'afgepakte geld' dan terechtkomt? In de schatkist waar die politici hun hobby's uit betalen, en 'douceurtjes' voor hun vrienden uit halen? Dan ben je toch een 'maffia-baas'? Een 'Top-crimineel'? Schone handen, maar 'zwart' geld, onttrokken aan de gemeenschap.
Dus voor u morgen een hokje rood kleurt van een partij die goede sier maakt met een 'vaasje', een aandoenlijke kleuter, een groene wei, een prachtig loofbos, of een ander 'emo'-symbool dat u geen begin van houvast biedt over wat ze met u voor hebben, zou ik nog even over mijn schouder kijken. Libië? Syrië? Oekraine? Pensioenen? Flexibele arbeidsmarkt? Lerarentekort? Studieschulden? Zorg? Afgevulde banken? Verdoezelde criminaliteit? Extra JSF's?
Gedrag is ook communicatie, en in deze tijd betrouwbaarder dan gesproken of geschreven teksten en verleidelijke 'hoog opgeleide' spotjes van professionele mist-makers. Maar blijf toch ook maar weg van die 'Jokers' die over het hele speelveld dansen, en u uitdagen hen een kans te geven om u te bewijzen dat politiek als een 'tombola' leuk is, omdat het nooit saai zal worden. Juist in een tijd waarin de 'Jokers' er in slagen de aandacht voor massale acties rond de pensioenen te doen verstommen. Want we moeten de zaak wel bij elkaar houden! Succes morgen!