Op het gevaar af dat ik een bot toewerp aan degenen die een ‘Groot Complot’ vermoeden achter alles wat er nu uit de hand loopt in ons deel van de wereld, wil ik enige woorden wijden aan het ‘Surveillance Kapitalisme’.
Shoshanna Zuboff, hoogleraar in Harvard, schreef er een boek over, en de VPRO zond er een documentaire over uit. Zij betoogt dat persoonlijke data worden ‘geoogst’ door de ‘Grote Jongens’ op het internet. Meer in het bijzonder Google en Facebook. Die bedrijven maken die oogst te gelde door u te analyseren, waardoor ze u beter kennen dan u uzelf kent. En op grond van die kennis weten ze ook hoe ze u kunnen manipuleren. Op elk gewenst gebied. Waarbij ze ook gebruik maken van 'slimme' apparatuur bij u thuis die verbonden is met het internet.
Het verschil met het nu definitief overleden ‘marktkapitalisme’ is dat geïnteresseerde ‘partijen’ niet zozeer in hoeven te spelen op de vraag, maar die vraag kunnen genereren, omdat ze precies weten hoe ze u zo gek moeten krijgen hun ‘producten’ te kopen. Dat fenomeen trad kortstondig op de voorgrond toen bleek dat de campagneleiding van Trump intensief had samengewerkt met ‘Cambridge Analytica’, die de benodigde ‘data’ van ‘Facebook’ had gekregen, waardoor Trump gewonnen zou hebben. Dat was ongemakkelijk, omdat Hillary dezelfde steun kreeg van Google en ‘Fusion GPS’, en het Britse ‘Orbis Business Intelligence’ van voormalige MI-6 agent Christopher Steele, die weer banden had met Segej Skripal die inmiddels spoorloos is verdwenen.
Onder ‘product’ wordt hier dus niet louter iets verstaan waar u plezier aan beleeft, wat u warm houdt, voedt of veilig houdt. En Zuboff noteert koeltjes dat als iets ‘gratis’ is, jij het ‘product’ bent. Degene die data genereert. Wat echter niet opgaat voor dit blog, voorzover ik weet. In elk geval is ‘Surveillance Kapitalisme’ niet mijn métier. Ik adverteer ook niet op de ‘sociale media’, en zoals u kunt zien drijft dit blog ook niet op de reclame die door Google wordt verzorgd, maar waar ik ‘links’ aanreik bent u uiteraard wel te traceren via die websites. Ook al schoon ik de door mij via Google gevonden verwijzingen wel consequent op om het zo zuiver mogelijk te houden, en niet in de 'URL' mee te sturen dat de bron werd gevonden middels een Google-zoekopdracht, waar dat het geval is. Maar ik kan u geen garanties geven op dat vlak, omdat ik niet de eigenaar ben van het 'platform' dat ik gebruik voor dit blog.
Nadat ik in vorige bijdragen verwees naar Ayn Rand, vraagt u zich wellicht af wat mij ertoe brengt nu op de proppen te komen met de ‘Nieuwe Marx’. In elk geval iemand die gezien wordt als ‘links’, maar ik vind die begrippen ‘links’ en ‘rechts’ achterhaald. En Zuboff heeft ontegenzeggelijk een punt. Haar boek is zeker de moeite van het lezen waard voor wie wil weten waar dit nou weer over gaat. De VPRO-documentaire waar ik hierboven naar verwijs helpt u leuk op weg. Maar kun je nog wel spreken van een systeem dat verwijst naar een ‘economie’? Dat is hier, voor mij, de grotere vraag.
Vrijdag had NRC enkele ‘onthullende’ artikelen over een contract tussen ‘Defensie’ en ‘Cambridge Analytica’ (CA), waarbij CA onze jongens, en naar het schijnt vooral ook meisjes, in de ‘Krijgsmacht’ leert hoe je burgers in landen kunt beïnvloeden, zodat ze een wapen worden in jouw handen. De ‘module’ werd al aangeschaft in 2015, en toegepast in Irak, Mali, Litouwen en op Curaçao. Curaçao is daarbij minder verrassend dan u wellicht denkt, want nadat ‘Den Haag’ de bodem onder de economie van dat eiland wegsloeg door de raffinaderij de nek om te draaien op verzoek van de Verenigde Staten, die uit zijn op de olie in Venezuela, is het er knap onrustig. In eerdere bijdragen hier heeft u al kunnen lezen dat de Britten al jaren druk zijn met het beïnvloeden van burgers in binnen- en buitenland ten behoeve van een obscure (geo-) politieke agenda. En hierboven verwijs ik u nog eens naar de Britse invloed op de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, die met veel moeite kon worden verdoezeld als ‘Russische Inmenging’.
Waarom dat aandacht verdient te krijgen, dat begrijp ik. Maar waar het ter sprake komt als een ‘economisch systeem’ zult u het hopelijk direct met mij eens zijn dat de ‘producten’ van dat systeem niet bijzonder voedzaam zijn, u niet warm houden, en u niet het eerste begin van veiligheid bieden. Het tegenovergestelde is waar. Het kost niet alleen dat het barst, maar het speelt doelbewust in op onze angsten om u te bewegen tot ‘koop’, ongeacht of dat nou een tastbaar product is, of iets waarvoor uw ‘Overlords’ u willen mobiliseren. En geen wonder dat het zo’n ziekmakende chaos is op het gebied van de ‘informatievoorziening’, want waar de één ‘bang’ voor is, daar ligt de ander niet wakker van. Dus als je alle neuzen dezelfde kant op wilt hebben, moet je de meest baarlijke nonsense verkopen aan verschillende ‘klanten’, die je allemaal iets anders vertelt. Maar is het een ‘Groot Complot’? Of een totaal uit de hand gelopen sociologisch experiment dat ons de kop gaat kosten, zonder dat iemand verantwoordelijk is, omdat iedereen met zijn of haar eigen ‘doelgroep’, en binnen de eigen ‘discipline’ bezig was, en niet wist wat de collega’s aan hun ‘doelgroep’ vertelden?
De één is kwetsbaar langs de lijn van de ‘Klimaatangst’. De volgende ziet ‘Viruswaanzin’. Een derde kan niet slapen vanwege ‘de Russen’, of ‘de Moslims’, of ‘de Joden’, of ‘Zwarte Piet’. Maar één ding is kristalhelder: Een systeem dat verankerd is in de ‘ratio’, waar Ayn Rand van droomde, is dit zeker niet. Laten we wel wezen, op het moment dat de Hayek’s en Friedman’s de vrije hand kregen van Reagan en Thatcher, nadat Carter de ‘deregulering’ van de jaren zeventig en tachtig had afgetrapt, was dat de lakmoesproef voor het idee dat ‘Laissez Faire’ Kapitalisme ons zou bevrijden van onze ‘collectivistische’ tendensen. Het werd in die zin een deceptie, dat de industrie het loodje legde, om plaats te maken voor ‘Neoliberale’ uitvreters die nergens iets mee te maken hadden, behalve met ‘Shareholder Value’. De grote bedrijven werden uitgehold, en de productie verdween naar ‘Lage Lonen Landen’. En nu zitten wij met het ‘Surveillance Kapitalisme’ en een volk van uitvreters dat zijn geld krijgt van de Centrale Banken, die de waarde van de aandelen kunstmatig hoog houden, en met niets dan wapenfabrieken, en specialisten in het beïnvloeden van de mens. Zuboff stelt zuur vast dat de ‘Industrie’ de natuur verwoestte, en dat het ‘Surveillance Kapitalisme’ geen spaan heel laat van de ‘menselijke natuur’.
Ayn Rand heeft wel gelijk dat ‘Ethisch Egoïsme’, zoals zij het in ‘Atlas Shrugged’ portretteert, een heilzame uitwerking zou hebben, maar ze vergiste zich waar ze dacht dat ‘Egoïsten’ ook vanzelfsprekend ‘Ethisch’ zouden zijn als ze hun hersenen zouden gebruiken. Of dat lastenverlaging en het opheffen van staatstoezicht als vanzelf die eigenschappen de sporen zouden geven, met als gevolg prachtige producten waar heel de mensheid van zou profiteren, en dat een eind zou maken aan oorlogen en ‘kattenkwaad’. Althans, er liggen schitterende mogelijkheden, maar zoals ik al opmerkte waar ik er bij ‘Atlas Shrugged’ bij stilstond, na het te hebben herlezen, is de situatie nu, na de Neoliberale ‘bevrijding’, en het ‘roofkapitalisme’ in Rusland waar de ‘Harvard Boys’ voor tekenden na de val van de Sovjet-Unie, en voor Poetin aantrad, exact zo als zij beschrijft. Een ‘uitvretersbende’ die geen lang leven beschoren lijkt. Maar bij haar is het juist een teveel aan ‘collectivistische bemoeizucht’, en niet het ‘Laissez Faire’ Kapitalisme dat eraan vooraf gaat. Wel moet ik haar nageven dat ze in de jaren zeventig van de vorige eeuw, juist toen de ‘Neoliberalen’ de vrije hand kregen in de Verenigde Staten en het Verenigde Koninkrijk, zag hoe ‘het volk’ zich afkeerde van de ‘ratio’. In ‘The New Left: The Anti-Industrial Revolution’ uit 1971 waarschuwde ze voor een terugkeer naar ‘Mysticisme’, weg van het ‘verstand’ en de logica als basis. Maar laten we dan zeggen dat het ‘Laissez Faire’ Kapitalisme dat daar het antwoord op had moeten zijn, de zaak alleen maar erger uit de hand liet lopen. De ‘Yuppen’ van de jaren negentig, type ‘Wolf of Wallstreet’, waren zonder meer egoïstisch, maar allesbehalve ‘Ethisch’, of verstandig. En de leiders hadden het te druk met ‘oorlogje’ spelen.
Waarmee ik slechts wil zeggen dat het niet zo simpel is als de filosofie het ons voorstelt. Maar geen reden om nu dan maar lui achterover te gaan hangen, omdat het vast wel goed zal komen. Want zoals de vlag er nu bij hangt, weten we van voren niet dat we van achteren nog leven. Weten we niet wie we geloven kunnen. En waar we in de toekomst ons voedsel vandaan gaan halen als alle boeren zijn uitgekocht, en plaats hebben gemaakt voor windmolens en zonnepanelen ten bate van gigantische ‘datacentra’ van de ‘Surveillance Kapitalisten’ die al onze ‘Groene Stroom’ verbruiken, waar wij voor betalen, op last van de regering.
Tot slot moet u wel onderscheid maken tussen ‘Surveillance’ als een gestructureerde activiteit om vrede en veiligheid te bevorderen, en wat hier met ‘Surveillance Kapitalisme’ wordt bedoeld. Tevens heeft het niets te maken met technologie als zodanig, of '5G', al heeft het ‘Surveillance Kapitalisme’ wel die technologie nodig. Ook hier gaat het erom dat ‘marktpartijen’ niet ‘Ethisch’ zijn. En laten we daar nog eens goed over nadenken, voordat we aannemen dat het allemaal wel goed komt, omdat die ‘ondernemers’ het beste vertegenwoordigen wat de mensheid heeft voortgebracht, gezien hun ambitie en verstand.