De formele definitie van ‘Mensenkennis’ is: ‘Inzicht in het karakter van mensen’.
Voorheen een onontbeerlijke vaardigheid voor eenieder die niet onaangenaam verrast wilde worden door anderen waarmee men een relatie had. De vaardigheid berust deels op intuïtie, deels op projectie van ervaringen in het verleden, en deels op welbewuste, of onderbewuste logische processen die ons in staat stellen patronen te herkennen. Uitgangspunt is dat de mensen waarmee men te maken had achter de façade van fatsoen (algemeen geaccepteerde omgangsvormen) niet zelden een ‘ander mens’ waren, en dat het de moeite loonde om dat te onderzoeken.
Het ‘onderzoek’ naar wie men ‘werkelijk’ was kende geen formeel kader, totdat Freud en zijn tijdgenoten ‘stickertjes’ begonnen te plakken op dat wat zij zagen als de oorsprong van vertoond gedrag, wat navolging kreeg in het ‘hersenonderzoek’ van medische wetenschappers, die in het brein ‘domeinen’ identificeerden die ‘oplichtten’ in reactie op zekere impulsen, die men in kaart kon brengen om zo verbanden te kunnen ontdekken. Daarvoor was het wat de Russen de ‘Intelligentsia’ noemen die zich erin verdiepten voorbij het dagelijkse gebruik. Een mengeling van filosofen, schrijvers, schilders, beeldend kunstenaars, ‘bohemiens’ en onderwijzers.
Zoals hier eerder al beschreven nam de ‘psychologie’ in het ‘Westen’ een ‘praktische’ afslag die ons, volgens mij, op grote achterstand heeft gezet, ofschoon de pleitbezorgers menen dat het een dramatische verbetering was, door de ‘motorkap’ dicht te slaan, en de mens nog slechts te analyseren via het ‘behaviorisme’. Een vorm van patroonherkenning, waardoor het vreemd genoeg aan status won, omdat het langs die weg ‘wetenschappelijk’ werd door de wiskundige (statistische) ballast. Hoe die hersens ‘werken’ was, en bleef een enigma waar we beter geen kostbare tijd aan konden verspillen. En daaruit vloeide voort dat je het gedrag van mensen kon ‘nudgen’. Beïnvloeden zonder dat die mensen het door hadden. Daarnaast bood het de mogelijkheid om toekomstig gedrag te voorspellen. Althans in theorie, en met inachtname van het gegeven dat velen, statistisch gezien, buiten de ‘Norm’ vielen, en onvoorspelbaar konden reageren op ‘Goedbedoelde’ prikkels om hun gedrag te sturen.
Hier op mijn blog heb ik mij, bij herhaling, negatief uitgelaten over die opzettelijk simplistische benadering van complexe ‘systemen’, en evident behoort de mens, of liever, het menselijke brein, en de lichamelijke functies die erdoor worden aangestuurd, daar ook toe. Sterker nog, in mijn optiek is het eerder nog complexer dan de cosmos, voorzover we daar nu al kennis van dragen. In het dagelijkse gebruik vertrouwen we mensen die we, in elk geval voor ons, zien als een ‘Open Boek’. En we wantrouwen mensen die, vanuit onszelf bekeken, een ‘Enigma’ zijn. De term ‘Open Boek’ kan betekenen dat betrokkene uitgesproken ‘Oppervlakkig’ is, zonder enige diepgang, of dat betrokkene simpelweg ‘Eerlijk’ is en geen schroom kent. In de context van wat ik hier schrijf houdt ‘Oppervlakkig’ niet in dat iemand u niet kan verrassen. Hij of zij hoeft maar een andere ‘Influencer’ tegen te komen, en van het ene moment op het andere beweert hij of zij het tegenovergestelde van wat men tien minuten geleden nog stellig beweerde. En die groep groeit nog met de dag. Al die mensen die praktisch 24/7 naar hun ‘schermpje’ staren, of op het internet ruzie zoeken om hun primitieve gevoelens, sentimenten en emoties te prikkelen, danwel denken dat je een ander kunt leren kennen via hun ‘profiel’ op de ‘site’ die is ontwikkeld om mensen bijeen te brengen, dienen als verloren te worden beschouwd, voorzover men onder ‘groei’ en ‘emancipatie’ verstaat dat men zichzelf verheft door zelfonderzoek en mensenkennis.
Een ‘Attention Span’ van een garnaal, en geen geduld terwijl ze hun hedonistische impulsen najagen. Een gewillige prooi voor ‘Artificial Intelligence’, wat de vraag oproept wat er eerder was, de Kip of het Ei. Waren er écht visionaire lieden die anticipeerden op een tijd waarin ‘AI’ ons zou passeren, en dat we het die ‘computer’ niet moeilijk moesten maken door te wroeten onder de ‘motorkap’? Of is het andersom? Dat die overstap naar ‘behaviorisme’ ervoor zorgde dat ‘Artificial Intelligence’ in minder dan geen tijd de mens wist te overtroeven omdat wij wegzakten? Groei is relatief, in die zin dat in het land der Blinden ‘Eenoog’ Koning is. Als je de noodzaak om ‘Mensenkennis’ op te doen wegneemt door iedereen een ‘Prijs’ te geven voor het ‘Meedoen’, en definities van zulke cruciale woorden als tolerantie, discriminatie, smaad, misbruik, mishandeling, oorlog, tirannie en democratie ‘vloeibaar’ maakt, scoor je in mijn optiek een eigen goal.
Voordat u nu voor de klas gaat staan en mij verwijt een ‘Wijsneus’ te zijn die meent over superieure kennis te beschikken, moet ik u toch even uit de droom halen. Mijn stelling is eerder dat we onszelf als collectief tekort doen door te kiezen voor het gemak, en dat we als mens wel degelijk meerwaarde hebben in een wereld vol ‘Artificial Intelligence’, indien we ons *niet* als hedonistische trekpoppen om een boodschap laten sturen. Meer in het bijzonder waar zoveel mensen zich koesteren in de warmte van hun ‘Groep’, en ‘de ander’ verketteren, of voor de rechter slepen op niks af. Hun wereld wordt steeds kleiner en benauwender, en hoewel ze zelf menen dat ze ruimdenkend zijn omdat ze in minder dan een oogwenk een volledig andere mening kunnen verkondigen, indien de ‘Groep’ van koers verandert, zijn het schapen.
Verwijzend naar eerdere bijdragen meen ik stellig dat we als mens nieuwsgierig moeten zijn naar wat onze medemens inspireert tot zijn of haar gedrag, zonder vooroordeel. Dat wil zeggen, we *hebben* dat vooroordeel, op basis van intuïtie, projectie van ervaringen en zichtbare patronen, maar wat nou als een ontmoeting ons van onze stoel doet glijden van verbazing, omdat die ander helemaal niet zo blijkt te zijn als wij dachten? HIER een markant voorbeeld. Door te weigeren om iemand te ontmoeten, door elke diplomatieke toenadering uit te sluiten, door een ‘Cordon Sanitair’ op te trekken rondom andersdenkenden, snijd je jezelf af van de bron van alle mensenkennis. We wéten dat sommige mensen beroepshalve overtuigend iemand kunnen ‘spelen’ die weinig of niets gemeen heeft met wie zij zelf écht zijn. Dat wil zeggen, ze *moeten* ergens in hun karakter aanknopingspunten hebben die hen daartoe in staat stellen. Zie het als een product van de Kunstschilder, of de beeldend Kunstenaar, of schrijver die zekere facetten van zijn of haar studie-object uitvergroot, niet louter vanuit effectbejag, maar op een wijze die ervoor zorgt dat we diegene in een ‘beter’ licht zien. Ontdaan van de ’Schone Schijn’, en daardoor in zekere zin kwetsbaar. Wat overigens ook geldt voor schilderijen en beelden die niet de mens als focus hebben. Waarmee ik welbewust een brug sla naar ‘Mensenkennis’ die niks met de ‘Mens’ te maken heeft, anders dan met de ‘Mens’ die waarneemt. Wat Kunst verheft tot een ‘Spiegel van de Ziel’, en zoveel meer dan een ‘Fraai Plaatje’, een ‘Kostbaar Object’, of ‘Dat Wat Iedereen Begeert’, of ‘Gezien Moet Hebben’.