De Nederlandse economie hangt aan de beademing.
Daardoor, en door een groei in de 'dienstensector' als gevolg van 'Covid', door meer vraag naar zorg en 'gelul', groeit de werkloosheid niet zo hard als eerder wel werd gevreesd. Hoeveel 'verborgen' werkloosheid er nog is, 'ZZP-ers' met weinig of geen omzet, en bedrijven die personeel 'aanhouden' in de verwachting dat ze die mensen snel weer nodig zullen hebben als de economie weer oppikt, weet geen mens. Waar bedrijven veel hebben geïnvesteerd in een hoog gekwalificeerde werknemer, tevens een dure kracht als regel, zal dat bedrijf proberen hen in dienst te houden om te voorkomen dat ze hen niet meer weten te interesseren voor een betrekking als ze weer nodig zijn.
In de horeca, de reisbranche en evenenmentenwereld, met inbegrip van theaters, bioscopen en musea, was de nood al hoog door de eerste golf 'maatregelen'. Met nieuwe strikte beperkingen wordt de vraag welke gelegenheden nog open kunnen blijven nijpend. De economische verantwoordelijke bewindslieden waarschuwden al vóór deze nieuwe crisis dat veel bedrijven uiteindelijk toch niet zouden overleven. Begin dit jaar gaf ik als mijn mening dat het verstandig was meteen al een 'shortlist' te maken van de bedrijven die van levensbelang zijn voor ons land, en/of Europa, om ons te concentreren op het overeind houden van die bedrijven, en de rest voor zichzelf te laten zorgen.
Dat was in die situatie welhaast wreed, waar de meeste essentiële bedrijven nog wel enige armslag hebben om één of twee maanden zonder omzet te overleven, maar ik verwachtte toen al dat de Nederlandse aanpak zou resulteren in een langgerekt proces, met veel onzekerheid, en dus met langdurige 'vraaguitval'. Wellicht zelfs radicale veranderingen in de 'markt', waar luchtvaartbedrijven bijvoorbeeld wellicht dachten dat de zakelijke reiziger snel weer terug zou keren, maar die 'markt' nu ziet verdampen met het wegvallen van congressen, en de grootschalige introductie van 'meetings' via 'videoconferencing' en andere innovaties als blijvend alternatief. Wat ook meespeelt is de implosie van de wereldhandel op golven van 'marktsabotage' door de al eerder ingezette handelsoorlogen en 'sancties', waar ons land als 'doorvoerland' extra kwetsbaar voor is. En dan komt de 'Harde Brexit' nog.
Voor een trendbreuk is in deze cruciale fase een medicijn en ruim voldoende testcapaciteit belangrijker dan een vaccin, ook al omdat overheden niet klaar staan om vaccinatie verplicht te stellen. Dat is op zich niet onverstandig, want waar er altijd al tegenstanders van reguliere vaccinatie waren, is de scepsis nu beduidend groter. Zoals in dit hele 'Covid'-dossier komt dat deels door de 'experts' die het totaal niet met elkaar eens zijn, en waar velen eerder al als hun professionele opinie gaven dat het simpelweg onmogelijk was om op zeer korte termijn een werkend, én veilig vaccin te ontwikkelen. En dat het gevaarlijk is om overhaast te werk te gaan, en burgers als proefdieren te gebruiken, zonder hun toestemming.
Tegenover bedrijven in nood, zijn er ook bedrijven die nu meer omzet draaien dan ooit. Waar dat 'zorgbedrijven' zijn valt te hopen dat het geen blijvend effect is, al kun je je voorstellen dat sommigen in die branche, of met volop aandelen in die sector, staan te juichen bij een onsuccesvolle aanpak, die hun omzet door het dak jaagt. Alles wat te maken heeft met 'Internet' beleeft ook gouden tijden, van de leveranciers van 'laptops' en thuiscomputers met grote schermen en snelle processoren voor de optimale 'Zoom-ervaring', tot de 'streamingdiensten' om de verveling te verdrijven, en de 'sociale media' en reguliere media met een een eigen 'webservice', die bergen nep-nieuws verspreiden, en het commentaar daarop weer gebruiken voor het aanwakkeren van 'vraag-verhogende' escalatie. De 'bouwmarkten' doen het ook goed dankzij het gedwongen thuiszitten, evenals de 'webwinkels'. Fietsen, jachten, caravans en 'campers' gaan grif over de toonbank, zolang de mensen nog geld hebben, en meer 'vrije tijd' dan ooit dankzij 'thuiswerken', wat immers ook in je camper of caravan, of op je jacht kan zijn, of in je 'tweede huis'. Maar krimp in het vierde kwartaal is nu in heel Europa praktisch onvermijdelijk.
Een simpele test, vergelijkbaar met de zwangerschapstest, zit in de pijplijn, maar waar tal van bedrijven snakken naar zoiets, om 'aan de poort' te kunnen bepalen of hun klanten 'Covid' hebben, of niet, ziet de regering voor zich dat dergelijke tests gebruikt moeten worden in de 'wasstraat' waar je je kunt laten testen, en niet zozeer voor 'particuliere' doeleinden. Het 'uitgaansleven' en de 'reiswereld' zouden ermee gered zijn, maar om onduidelijke reden drukt de overheid het 'testbeleid' dicht tegen de borst, wat al heeft geleid tot een enorm tekort aan capaciteit. Zo nu en dan lijkt het er daarom op dat sommige beleidsmakers het wel goed vinden als tal van sectoren de deuren moeten sluiten. Vliegen, 'cruisen', buitenlandse vakanties zijn in 'Den Haag' niet populair. In elk geval niet voor het 'gewone volk'.
Mijn idee is, dat het onmiskenbaar zo is dat er beleidsmedewerkers zijn die het milieu en het klimaat op de eerste plaats zetten, die actief die sectoren proberen te torpederen, waarbij 'Covid' hen goed uitkomt. Dat zal dan leiden tot fors banenverlies in ons land, en de 'export' van die activiteiten naar de ons omringende landen. Of, met andere woorden, de Nederlandse consument vliegt dan wel met een niet-Nederlandse maatschappij, van Dusseldorf of Brussel, boekt zijn 'cruise' direct bij de 'cruise-maatschappij', en zijn 'georganiseerde reis' in België of Duitsland. Vergelijkbaar met de manier waarop we van onze industrie afgekomen zijn, en we nu ook de agrarische sector slopen. Verschil met die periode van de de-industrialisatie, is dat het nog lastig zal worden een 'niche' te vinden voor het verdienen van geld waarmee we de benodigde import van goederen en diensten die we hebben afgestoten binnen kunnen slepen.
Bij de de-industrialisatie bedachten onze politieke leiders dat 'services' ons gingen redden. Banken, verzekeringen, 'financiële dienstverlening', het onderdak bieden aan multinationals en rijke particulieren die in eigen land de belasting probeerden te ontwijken. Daar vervuilen, en vervolgens in ons land je geld parkeren. Briljant. Naast het heffen van 'Tol' in de havens en op 'mainport'-Schiphol. Maar ik zie de geboorte van een nieuw 'verdienmodel' nog niet, en waar andere landen ook wakker zijn geworden, en banken, verzekeringen en 'financiële dienstverlening' zelf organiseren, of bedrijven en rijke particulieren in hun eigen land de pas afsnijden, heeft Heer Bommel nu toch echt dringend een Tom Poes nodig om hem in te fluisteren wat een 'Heer van Stand' te doen staat in deze crisis. Anders moet het kasteel straks in de verkoop. Opgeveegd voor een prikkie door Chinese of Russische investeerders, met 'money to burn' dankzij het handelsoverschot, en los rondslingerende Amerikaanse Dollars, of teruggeven aan de zee.
Helemaal eerlijk is dat verhaal van mij over de-industrialisatie van Nederland niet, waar er in ons land uiteraard nog altijd wel industrie is, maar de winstgevendheid staat al veel langer onder druk, en in de 'auto-industrie' en in de 'staalindustrie' is het een 'Boom/Bust'-cyclus. Scheepsbouw is min of meer een 'niche' voor exclusieve jachten en marineschepen, nu ook de 'offshore' niet meer rendeert zoals voorheen. De olie-industrie rond Rotterdam bestaat bij de gratie van wat Duitsland nodig heeft, en wordt bedreigd door geopolitieke problemen en 'Groene' eisen. De chemische industrie van de DSM is nog een scheppende industrie, maar staat ook op de 'Groene' hitlist. De voedselindustrie bestaat nog, maar met een strop om de nek.
In 2013 waarschuwde Cor Wijtvliet voor de gevaren voor de democratie in de voormalige 'geïndustrialiseerde' landen die zo gretig overschakelden op een 'service-economie', en we zien het voor onze ogen gebeuren. Althans, het bestel wordt met elke nieuwe dag verder verzwakt door 'doen alsof', en chronische besluiteloosheid en halfbakken beleid waarmee op een 'werkvloer' niet valt te werken. Terwijl 'Den Haag' zichzelf feliciteert, omdat ze 'maatwerk' leveren. Economisch kannibaliseren, zoals 'GroenLinks' in haar zojuist gelanceerde verkiezingsprogramma voorstelt, hou je niet overdreven lang vol. Het wordt verkocht als een 'ruk naar links', maar ik denk 'kwartiermakers van rechts', waar de staat alvast sterker wordt gemaakt voor de komende 'Führer'. Het slopen van winstgevende bedrijven, van de pensioenen, en 'rijke' burgers die 'rijk' zijn op papier, omdat hun huis onbetaalbaar is geworden door negatieve rente in de 'geldmarkt', en spaargeld dat ze nodig hebben voor hun oude dag, belegd in een wankele aandelenmarkt die kunstmatig overeind wordt gehouden met golven vers geperst geld van Centrale Banken. En dat alles om een waaier aan niet-productieve activiteiten te kunnen betalen. Wat niet zal volstaan, en zeker niet als die 'rijke' burgers en bedrijven liquideren en de benen nemen naar landen lagere 'kosten voor levensonderhoud', zoals buurland Duitsland met (nu al) een liter in Nederland geraffineerde benzine voor 1 Euro 18 versus meer dan 1 Euro 50 in Nederland. Dan zal de toch al spectaculair groeiende staatsschuld nog een stuk hoger uitpakken, ook omdat Nederland geen eigen 'munt' heeft. Ik denk 'Weimar'. Niet als een letterlijke analogie, waar de verschillen evident zijn, maar in de zin van 'hersenloze wegbereiders'.