Als je in de jaren zeventig in Nederland vroeg hoe het kwam dat de samenleving niet volmaakt was, dan was de kans groot dat je als antwoord kreeg dat het de schuld was van het ‘Kapitaal’.
In een (destijds) kapitalistisch Walhalla als de Verenigde Staten was dat een stuk minder populair, al was er een krachtige ‘onderstroom’ die via de universiteiten en hogescholen, daar waar de ‘Humanities’, de ‘Menswetenschappen’ centraal stonden, wel degelijk trok aan het denken in de maatschappij. Ik geef grif toe dat ik in die tijd ‘begreep’ dat het ‘Kapitaal’ morele en materiële corruptie in de hand werkte, waardoor grote groepen mensen praktisch kansloos geboren werden, en dat dat vroeg om een andere aanpak. Maar hoe?
De meest radicale groeperingen hadden het antwoord al klaar, met verwijzing naar het ‘communistische’ ideaal, in die praktijkvorm voortgekomen uit verkeerd begrepen theorie zoals geformuleerd door de heer Karl Marx. Het overgrote gedeelte van die ‘communisten’ hadden zijn werk overigens nooit gelezen, en anderen hadden het niet begrepen, anders hadden ze ook de fouten wel gevonden die maakten dat de Sovjet Unie en het Maoïstische China maar geen ‘Rozentuin’ wilden worden, waar het goed toeven was. Ik werd niet geboren met het inzicht dat sturen op gelijke uitkomsten, of het veronachtzamen van grote verschillen tussen mensen vanaf de geboorte, ondraaglijk lijden tot gevolg zou hebben. Ik leerde dat door de theorie te bestuderen, ‘Das Kapital’ te lezen, en vele andere werken die geen exacte wetenschap zijn, al proberen die disciplines niet zelden krampachtig om ons wijs te maken van wel. En dat doet afbreuk aan de bijdrage die ze zouden kunnen leveren.
Door de aanname dat het ‘Kapitaal’ de schuld was van alles wat er mis was in de samenleving, impliceerde die stelling dat mensen bij de geboorte in feite ‘volmaakt’ waren, waarna de door het ‘Kapitaal’ gecorrumpeerde omgeving, van de eigen ouders, tot en met de centrale overheid, dat perfecte schepsel de kans ontnam om mee te helpen aan de vervolmaking van de Hemel op Aarde. De meeste weerstand tegen de praktische implementatie kwam uit de ‘religieuze’ hoek (‘Religie is Opium voor het Volk’), en uit de hoek van de mensen die hun hersens gebruikten. Niet persé uit de hoek van de doorgewinterde kapitalisten, voorzover het exponenten betrof van de ‘Financieel Kapitalistische’ stroming, die eerder mooie mogelijkheden zagen om die ‘makke schapen’ uit te benen tot op het bot. Met als culminatie de visie dat u niets zult bezitten, en zij alles, maar dat u intens gelukkig zult zijn in de schaapskooi van het ‘WEF’ en de ‘WHO’.
Omdat iemand die zich misdroeg onschuldig was, waar het immers de onvolmaakte samenleving was die dat arme schaap van het rechte pad had gebracht, werd het idee dat straf hielp verlaten. Rita Verdonk kan mooi vertellen over die tijd, waarin ze demonstreerde voor het vrijlaten van criminelen, en het sluiten van de gevangenissen, voordat ze wakker werd, en na ging denken. Met als uitkomst dat ze op slag wel wat érg ‘recht in de leer’ werd, wat haar aanvankelijk wel veel ‘proteststemmen’ opleverde met ‘Trots op Nederland’, maar ook die ‘Eendagsvlieg’ overleefde het niet. Waar ligt het aan dat we de weg terug niet kunnen vinden?
Voor een zeker niet onbelangrijk deel komt dat door die aanname dat de mens bij de geboorte volmaakt is. Eenieder van ons wil dat maar wat graag aannemen. En waar we de mist in gaan, ontkennen we niet persé onze verantwoordelijkheid, maar het is de schuld van een ander, want wij hadden ‘Goede Bedoelingen’. Ik was jong in de tijd dat individuele straf uit de gratie raakte. Het was geweld, het was vernederend, en er waren betere methoden. Methoden die waren uitgedacht door ‘Menswetenschappers’. En ik ga hier de hele gereedschapskist niet omkeren die de afgelopen vijftig jaar werd ontwikkeld, maar ik wil even stilstaan bij twee behoorlijk giftige ‘oplossingen’ uit dat arsenaal.
De eerste ‘oplossing’ was het oprekken van normen en waarden, en het vervangen van wettelijke limieten die voor alle burgers in gelijke mate golden, binnen een rechtsstaat, naar een perfide, subjectieve benadering die terugviel op ‘Regels’. Uw regels of mijn regels? ‘Logische’ regels. Ah! Ja. Het ‘Gesundenes Volksempfinden’! Hadden we daar geen leergeld mee betaald? Had dat niet geleid tot massagraven en een gruwelijke oorlog?
De tweede ‘oplossing’ was profiteren van opgewekte, of uitvergrote schuldgevoelens, die autonoom de mens zou corrigeren. In de basis het ‘Goede Gesprek’, waarin de autoriteit, of de benadeelde, moest laten ‘zien’ waar onacceptabel gedrag toe had geleid. Wat men een ander had aangedaan. Maar wat nou als de dader er niet wakker van ligt? Eten, of gegeten worden. Gaandeweg uitgebreid met sadomasochistische idiotie, waarin een autoriteit onschuldigen straft, om de dader een schuldgevoel aan te meten, in de hoop dat hij of zij tot inkeer zal komen. Ons ‘denken’ staat inmiddels stijf van dat onsmakelijke denken, waar we grossieren in ‘sancties’, en wat we ‘asymmetrische vergelding’ zijn gaan noemen. Waar het hele idee uit voortkomt dat het steunen van terreurgroepen het ‘kleinere kwaad’ is. Moderne varianten van de ‘eerwraak’ en de ‘bloedwraak’. Volkomen verknipt als u het mij vraagt.
Dus ziet u hier aan de lopende band dat ik mij verbeten afzet tegen liegen, bedriegen, bedreigen, stelen en vergelden door een heel volk te gijzelen, of plat te bombarderen, waarbij we gewetenloos uitroepen: ‘Look what you made me do!’ En dat inmiddels uitgerold als een opdracht om de hele wereld onze wil op te leggen, die daarbij nagenoeg dagelijks verandert, op ‘Logische’ ingevingen, waar niet alleen niet over is nagedacht, maar waar je zelfs niet over na mág denken, omdat je moet leren gehoorzamen.
Er is een niet geringe kans dat u mijn denken over deze materie niet kunt volgen. In het bijzonder waar u van mij de ‘oplossing’ verwacht. Een ‘oplossing’ die ons naar de beloofde Hemel op Aarde zal voeren. Waarop mijn antwoord is dat ik die ‘oplossing’ niet in huis heb, maar dat een wereld gestoeld op ‘afspraak is afspraak’, waarin de wet voor iedereen in gelijke mate geldt, zonder gedogen of (positieve) discriminatie, met bescheiden beperkingen die voortvloeien uit de wet, en daar bovenop een ‘Vrije Markt’, onze beste kans is op welvaart en welzijn voor allen. Een wereld waarbij de overheid niet zwicht voor de verleiding om geld uit te geven dat er niet is, en er ook nooit zal komen, of om zich ver van huis te bemoeien met zaken die ons niks aangaan. Met respect voor allen binnen de samenleving als gelijkwaardig, maar ongelijk. Op die manier maken we het meest van het menselijke potentieel, het belangrijkste kapitaal dat we hebben.