Wat verstaat u onder een ‘expert’?
Peter Hein van Mulligen van het CBS plaatste een oproep op ‘X’ aan journalisten en twitteraars om ‘cherrypickende charlatans’ niet meer op te voeren als experts. Hier op mijn blog heb ik recent nog over het CBS geschreven dat het een nutteloze instelling is die grossiert in het verzetten van de doelpalen om te kunnen scoren. Voor accurate predicties binnen een stabiel raamwerk van heldere criteria omtrent belangrijke ontwikkelingen in de samenleving moet je niet bij het CBS zijn. Van Mulligen zal vermoedelijk tegenwerpen dat de soms wel érg in het oog springende ‘foutmarges’, en ‘out of the ballpark’ missers, niet verwijtbaar zijn, omdat zekere gebeurtenissen ‘onvoorzien’ waren. Wat op zich een valide argument kán zijn. Maar waag je dan niet aan predicties.
In mijn optiek is het onjuist om wie dan ook op te voeren als een expert, als een ‘autoriteit’. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die dat van zichzelf zeggen, of het nodig hebben om te verwijzen naar hun status binnen een ‘Peer Group’, hun diploma’s, titels, functies of salarisschaal. Van Mulligen maakt het mij makkelijk door op zijn noodkreet te laten volgen dat hij voorziet dat we niet meer zo ver af zijn van het moment dat een ‘creationist’ wordt aangehaald als een ‘evolutiewetenschapper’. U weet vermoedelijk dat ik niet religieus ben opgevoed, en over ‘Consensus Wetenschap’ spreek als een religie. Waarbij ik graag mag verwijzen naar Einstein die plek inruimde voor een ‘God’ in zijn denkwereld, en hij is zeker niet de enige exacte wetenschapper die ontvankelijk was voor een ‘creatieve’ macht die invloed heeft op de evolutie van het heelal, en daarmee op aarde. Als agnost heb ik er vrede mee dat we die hele kwestie open laten totdat we het spijkerharde bewijs hebben, en ik volg die zoektocht op gepaste afstand, omdat ik niet verwacht dat er een doorbraak zal komen voordat ik mijn laatste adem uitblaas, en dan zijn er belangrijker kwesties.
Het hele gebied van de ‘Consensus Wetenschappen’ leent zich voor predicties die kant noch wal raken, en predicties die verrassend accuraat blijken te zijn, hoewel geen enkel bestaand ‘model’ die uitkomst had voorspeld. Als de ‘cherrypickende charlatan’ die het bij het rechte eind bleek te hebben die truc aan de lopende band herhaalt, zullen mensen hem of haar gaan zien als de expert, als de ‘autoriteit’, als de man of vrouw waar je op moet letten als je wilt weten wat ons te wachten staat. Eén kardinale blunder, en hij of zij valt weer van het voetstuk. Maar als een aangewezen expert, iemand met status, diploma’s, titels en functies die hem of haar markeren als expert, wegens een ‘afgeronde studie’, er afgrijselijk naast zit, en complete lariekoek heeft verkocht, op grond waarvan beleid is ingezet dat ons een arm en een been heeft gekost, dan zien we hem of haar morgen opnieuw op de ‘Treurbuis’, opgevoerd als expert. Geen ‘Checks and Balances’, geen consequenties. En als het echt té erg wordt, krijgt hij of zij promotie.
Dat soort kritiek is in zekere zin ‘gratuit’. Ik claim van mijn kant niet dat ik het beter kan/weet, maar pleit hier voor het bewaren van een grotere afstand, en daarmee een (véél) kleinere overheid. Als je het niet wéét, houd dan je mond, of maak duidelijk dat wat je bijdraagt niet begrepen moet worden als een bindend advies, maar als een bijdrage in een debat. Daar voeg ik van mijn kant nog graag aan toe dat mensen die behoren tot wat in het negentiende eeuwse Rusland de ‘Intelligentsia’ werd genoemd, en bij de econoom Cipolla eveneens, ongeacht ‘IQ’ of opleidingsniveau, maar bij Cipolla strevend naar ‘WinWin’, een beter baken zijn om op te varen in dichte mist, dan de experts. Het is helaas een té vaak misbruikte term, maar we zijn beter af met mensen in de bestuurlijke top die voorzichtige generalisten’ zijn, die streven naar een meer ‘holistische’, multidimensionale kijk op wat er allemaal in de wereld gebeurt, met een nederige kijk op wat ze kunnen veranderen.
Als we tien elektriciens op een rij zetten, stuk voor stuk gediplomeerd, dan zal er in de praktijk altijd wel verschil zijn, waardoor de één uiteindelijk gezien wordt als de expert, terwijl de anderen daar achteraan sloffen. Het is daarbij zeker niet zo dat degene die met de beste cijfers van de opleiding kwam in de praktijk ook uit zal blinken. En ook in dat vakgebied zijn er ‘autodidacten’ die geen enkel diploma hebben, maar in de praktijk met kop en schouders boven de concurrentie uitsteken, simpelweg omdat ze meer ‘liefde voor het vak’ hebben, en niemand hen hoeft aan te sporen om ‘bij’ te blijven.
Onze samenleving puilt uit van de mensen die ‘op papier’ expert zijn, terwijl ze er in de praktijk nagenoeg consequent naast zitten als het er op aan komt om een predictie te geven. Meteorologen, Klimaatwetenschappers, Generaals, Pedagogen, Sociologen, Economen, Politicologen, Filosofen, Evolutiewetenschappers, Psychologen en ga het hele rijtje maar langs. En dan komt er iemand langs die haast terloops de vloer aanveegt met zekere predicties en inzichten, en die blijkt de spijker op de kop te slaan. Als dat niet een enkele keer het geval is, maar je kunt spreken van een patroon, dan is die man of vrouw voor mij de expert, de ‘autoriteit’. Dan nog is het altijd onverstandig om al je eieren in één mandje te bewaren.
Tot slot nog een niet onbelangrijke kanttekening bij bovenstaande observaties. Mijn eigen, zelden zeer precieze predicties hier op dit blog zijn als regel bedoeld om te waarschuwen, waarbij ik hoop dat bestuurders tijdig de koers zullen verleggen om een schadelijke ontwikkeling het hoofd te bieden voordat de problemen ons in de kuif pikken. Nagenoeg altijd gaat het daarbij om *minder* sturing, en *meer* ‘Vrije Markt’, en een grotere afstand van een overcontrolerende overheid, die door haar naijlende stuurbewegingen zorgt voor steeds grotere instabiliteit. Immer het gevolg van adviseurs die gebruik maken van statistieken, en daarop gebaseerde modellen, omdat zij met hun rug in de rijrichting zitten. Stop met sturen. Maak het niet nóg erger dan het al is. Focus op de grote lijnen, op de langere termijn. Negeer incidenten, actiegroepen, schreeuwlelijken en adviseurs van het CBS en andere ‘adviesorganen’. In het bijzonder als het lieden betreft die misbaar maken over zoiets ongrijpbaars als ‘kinderrechten’ om hun eigen status, functie en subsidie te legitimeren, om maar even aan te haken bij de actualiteit.