Begrijpen ze het zélf nog wel?
Een terugkerend thema op dit blog is dat de mens geen exclusief 'logisch denkend' wezen is. Dat is niet mijn 'stelling', maar het wemelt van onderzoek waaruit dat zonneklaar blijkt. Deels is dat onze kracht, en charme, waar we daardoor kunnen handelen vanuit compassie, als een moreel en ethisch bevlogen mens, met een geweten. Maar het is ook onze achilleshiel. In het bijzonder als we een kil, berekenend individu, of dito 'computer' of instelling tegenover ons vinden.
Op basis van dat besef houd ik mijn lezers voor dat het raadzaam is om op gezette tijden 'om te kijken', en waar mogelijk 'in de spiegel' te kijken voordat men anderen veroordeelt. Al was het maar om, in alle nederigheid, te ontdekken dat er nogal wat 'ruis' op de lijn van ons zelfbeeld zit, waar we niet altijd even consequent zijn. Of waar we consequent zijn, we wellicht toch beter een scheutje water bij de wijn hadden kunnen doen, omdat de gevolgen dramatisch zijn. Doorgaans omdat we ons geen 'holistisch' beeld vormden, maar gefocust waren op één aspect: 'Het verminderen van de CO2-uitstoot!', bijvoorbeeld. Of, ook erg populair: 'Rusland verslaan!'. Of: 'Immigratie verminderen!' En ga zo maar door.
In mijn jonge jaren was er volop gekrakeel over de 'dominante' positie van de man in de Nederlandse samenleving. Feministen eisten gelijke kansen. Ik steunde hen van harte. De beste man/vrouw moest geselecteerd worden, gelet op puur zakelijke, logische criteria. In de praktijk is 'bias' niet altijd te voorkomen, en er zijn criteria die je niet zo eenvoudig kunt vastspijkeren en testen. Maar door 'om te kijken' en onszelf een 'spiegel voor te houden' konden we het proces bewaken.
Een denkfout in die jaren was dat vrouwen niet goed waren in 'logisch denken'. Dat laatste is in mijn woordenboek een pleonasme, want 'denken' verwijst volgens mij naar onze logische capaciteiten, en elk mens heeft die in meerdere, of mindere mate. Dat maakt een denkfout een keuze die strijdig is met wat de logica vereist. En tot op zekere hoogte kunnen we die capaciteiten nog 'trainen' om er beter in te worden. Maar als we de 'aanleg' niet hebben, is het goed als iemand ons daar tijdig op attendeert, zodat we niet ongelukkig worden bij pogingen om een 'Einstein' te worden, die overigens allesbehalve 'strak logisch' handelde. De man was geen 'wandelende computer'. Hij was, op zijn manier, religieus, moreel en ethisch bevlogen, en nam daarbij geen blad voor de mond.
Veel kinderen in die tijd, met zijn 'rollenpatronen', groeiden op in een gezin waarin de vrouw 'de broek aanhad', en de lijnen uitzette, terwijl de man 'all over the place' was, en opvoedkundig eerder een blok aan het been, met een té 'groot hart', of zelf nog vol 'kwajongensstreken'. Die vrouwen hadden prima een bedrijf kunnen leiden, terwijl die man nooit verder kwam dan 'kantoorwerk' met een 'baas' boven zich, net als thuis. Geen schande, laat ik dat voorop stellen. Maar er was 'ruimte voor discussie' over de vraag wie het beste wat kon doen.
Waar het mis ging, was waar de hele maatschappij opschoof naar een idee dat 'iedereen een kans' moest krijgen, en dat zekere 'vrouwelijke kwaliteiten' op bepaalde posities ontbraken. Daarmee werd dan gedoeld op gevoelens, sentimenten en emoties. Ineens klonk overal het geluid dat als er meer vrouwen in leidinggevende posities terecht zouden komen, de wereld een stuk 'zachter', minder oorlogszuchtig, en vele malen harmonieuzer zou worden. En? Bevalt het een beetje?
Met 'vrouwvijandigheid' heeft het in de verste verten niks van doen. Die hele trend om 'vrouwelijk' voorrang te verlenen werd ook gecultiveerd bij mannen. En ook zij die erin slaagden hun 'vrouwelijke kant' te ontwikkelen kregen een voorkeurspositie in de samenleving, die werd weggesleept van 'Law Based' naar 'Rules Based'. Niet uniek tot chagrijn van mannen, maar ook tal van geëmancipeerde vrouwen zagen er geen heil in. In het bijzonder de gekwalificeerde vrouwen die zich net via het klassieke feminisme enigszins hadden weten te ontworstelen aan de vooroordelen, die vervolgens net zo goed te maken kregen met 'stoorzenders'. En niet uniek door de concurrentie van vrouwen die 'omhoog vielen', maar net zo goed van mannen die in een oorspronkelijk overwegend logisch geconstrueerde samenleving tekeer gingen als een kleuter in de ballenbak, en zich de functies waarvoor ze de kwaliteiten misten, die hen, met de subsidies als glijmiddel, in de schoot werden geworpen, goed lieten smaken.
Logisch denkende mensen hadden eeuwen geleden al de conclusie getrokken dat het alleen al om die reden stupide was om een 'Koningshuis' te hebben, indien de Koning, of Koningin daadwerkelijk invloed op het te voeren beleid zou hebben. Dat was Russische Roulette. Anderzijds was er geen valide argument om een staatshoofd dat capabel was te vervangen om ook anderen een kans te geven. Alleen moest dat staatshoofd wel tegen zichzelf in bescherming genomen worden door een 'Constitutie' die zijn of haar macht aan banden legde.
Uiteindelijk zijn we nu in een fase beland waarin ook mensen die 'op papier' voordeel hadden bij de nieuwe opzet doorkrijgen dat het toch niet zo'n goed idee was. En dat de verwachting van een veel harmonieuzer, en vreedzamer wereld zelfs bij benadering niet is gerealiseerd, maar eerder het tegenovergestelde. Eigenlijk bizar dat we ons dat als collectief niet realiseerden, temeer daar er beslist geen gebrek was aan 'logisch denkende' vrouwen en mannen die er in dikke boeken en traktaten over hadden geschreven dat het 'logisch' was dat een volk dat zich liet leiden op basis van hun passies, een gevaar vormde voor zichzelf, en anderen. We wísten het, maar deden het tóch! Waarom?
Tal van wetenschappers en 'denkers' die ik hier al vele malen heb aangehaald gaven daar antwoord op, op hun eigen manier. Elk van hen kwam, via eigen wegen, tot de conclusie dat we voorzichtig moesten zijn met macht. Dat we onder geen beding moesten toestaan dat iemand die aan de macht was geholpen de 'Constitutie' aan zijn of haar laars lapte, of 'anders interpreteerde', of dat we moesten accepteren dat er niet eens een 'Constitutie' was die de burger beschermde, zoals bij de EU. We moesten onze keuze maken op grond van wat ons verstand ons ingaf, en niet afgaan op onze gevoelens, sentimenten en emoties. Het is geen sportwedstrijd, geen 'Beauty Contest', geen 'Songfestival'. Het gaat over mensenlevens.