Laten we het gezellig houden.
De 'aantekeningen' van de 'Verkenners' van de VVD en D66 bevestigden dat 'Modern Leiderschap' niet gaat over de inhoud, maar om de 'sfeer'. Ollongren en Jorritsma moesten ervoor zorgen dat politici die het over de inhoud willen hebben buiten het kabinet blijven, en liefst ook helemaal uit de Tweede Kamer vertrekken. Wie dat oprecht schokkend vond, heeft tijdens de campagne niet opgelet. Hoe drink je je koffie? Waar woont je huis? Hoe lang ben je? Wat vind je van de 'broodjescultuur'? Waarom bent u geen vrouw? Konden jullie niemand vinden met een getinte huidskleur? Maar dan heb je toch wel een partner met een getinte huid? Je bent toch geen hetero?!?
In de kern is het geen volledig nieuwe ontwikkeling, en ook zeker niet uniek voor Nederland. Al zit het al wel opgesloten in het karakteristieke 'polderen' dat in ons land werd uitgevonden, en nu verder verfijnd, tot kolderieke proporties, ook al leidt het direct richting afgrond. 'Ouderwets Leiderschap' ging primair over de inhoud. Wat is ons doel? Hoe willen we dat bereiken? Wat is daarvoor nodig? 'Modern Leiderschap' is geobsedeerd door obstakels. Bergen, rivieren, ravijnen en 'dwarsliggers'. En om het bestuurlijk niet te ingewikkeld te maken, gaan ze er eerst met de bulldozer, bestrijdingsmiddelen en de bommenwerpers overheen, en strooien ze met geld, om het politieke landschap te egaliseren. Zo houden ze het gezellig.
'Ouderwets Leiderschap' vergt tamelijk unieke kwaliteiten. En als die er niet in voldoende mate zijn, kan het spectaculair mis gaan in een bedrijf, of politieke coalitie. Maar potentieel is de opbrengst van een diverse ploeg, die op inhoud met getrokken zwaard discussieert, onvergelijkbaar veel hoger. Sterker nog, het is de enige manier om iets te bereiken. 'Modern Leiderschap' is voor managers, die op de winkel passen. In de ogen van een 'Moderne Leider' is de 'Ouderwetse Leider' autoritair. Om niet te zeggen, een dictator. In het team van een 'Ouderwetse Leider' hebben ze niks te zoeken, want daar is het niet gezellig, en worden ze afgerekend op hun prestaties. Het is hen een gruwel!
In de media zie je dat ook terug, waar na elk overleg gevraagd werd hoe de 'sfeer' was. Om de 'sfeer' goed te houden bestaan allerlei 'technieken'. Er is een weelde aan boeken van 'management-goeroes' die alle mogelijke trucs, intriges en 'fluistercampagnes' onthullen om te zorgen voor een 'level playing field', waardoor je zonder je te hoeven inspannen de overkant haalt, en dan ook niks hebt gepresteerd, maar je hebt het wel gezellig gehouden. Veertien jaar Rutte was ontzettend gezellig, maar bij D66 zouden ze nu liever een vrouw zien, dus zijn ze een fluistercampagne begonnen, omdat Rutte vrouwen niet uit laat praten. En 'Modern Leiderschap' eist dat je iedereen met een politiek correct profiel uit laat praten, al zeggen ze de meest domme dingen.
De inhoud geeft een 'Moderne Leider' uit handen. Daar heb je 'wetenschappers' voor, en lobbyisten, vermomd als 'ThinkTanks' die de suggestie moeten wekken dat ze onafhankelijk zijn. De 'Moderne Leider' is iemand die 'verbindt', maar die zelf niet verbonden is met de realiteit. Waar nodig om de eigen lethargie te verbloemen, wijst hij of zij op 'marktwerking' en 'democratie', of 'complexiteit'. Aan 'marktwerking' hebben ze hoe dan ook een broertje dood, want 'marktwerking' komt de 'sfeer' niet ten goede. 'Marktwerking' gaat over winnaars, en verliezers, terwijl de 'Moderne Leider' zich inspant om 'slachtoffers' te compenseren. Overigens zijn dat niet zelden slachtoffers van de krankzinnige hoeveelheid complexe wetten en regels die ze zelf hebben opgesteld om het 'gezellig' te houden.
De 'Ouderwetse Leider' zoekt inhoudelijk sterke mensen bijeen, die op alle relevante 'dossiers' hun concurrenten in de ambtelijke wereld, én de Tweede Kamer, de baas zijn, en die binnen het eigen ministerie een conflict niet uit de weg gaan. Waar nodig slaan ze de 'koppen tegen elkaar' om een beslissing te forceren. En het wordt pas gezellig als er een prestatie staat waar ze trots op mogen zijn, als team. Wel beschermt hij of zij tijdens dat proces de eigen 'spelers' tegen persmuskieten, roddelaars en andere intriganten, alsmede tegen zijn of haar eigen 'baas'. Maar geen bezwaar als de vonken eraf vliegen, en er met deuren wordt geslagen op weg naar de eindstreep. Zwakke broeders en zeurpieten komen op de transferlijst en de reservebank. De 'Ouderwetse Leider' praat niet over zichzelf. De 'Moderne Leider' heeft het over niemand anders. Zelfs als hij of zij een keer een compliment uitdeelt aan het 'team', is dat slechts een verhult klopje op de eigen schouder. Maar waar de 'Moderne Leider' wel degelijk alle eer toekomt voor de bereikte prestatie, of het afgewende noodlot, wat een zeldzaamheid is, zal hij of zij ervoor waken om dat niet concreet te benoemen, want dat verpest de 'sfeer'. Een 'Ouderwetse Leider' wordt niet geplaagd door valse schaamte. Die ziet zichzelf ook als een inhoudelijk sterke speler, en hij of zij accepteert geen kritiek die niet verdiend is, louter om het 'gezellig' te houden, met een laf 'sorry' als glijmiddel. Maar glibberig de eigen prestatie als het resultaat van een 'team-effort' verkopen, waar een lethargische zooitje ongeregeld niet veel verder is gekomen dan de eigen nagels vijlen, en nieuwe opvallende schoenen kopen om zich in de kijker te spelen, dat gaat hem of haar te ver.
'Ouderwets Leiderschap', optisch tussen 'Modern Leiderschap' en 'Dictatuur' in, is het enige leiderschap dat werkt. Maar in een wereld waarin het werk gedaan wordt door geautomatiseerde systemen en industriële robots, is de consensus blijkbaar dat je ook geen leiderschap meer nodig hebt die werkt. Zolang het maar 'gezellig' is in het land. Ik vrees dat het een verschrikkelijke, onvergeeflijke blunder is, waarbij ik bovendien aanteken dat 'Modern Leiderschap' en 'Dictatuur' hand in hand gaan, waar de 'Moderne Leider' verzot is op haar 'Generaals', die dictatoriaal orde op zaken stellen als de 'Moderne Leider' ergens een grassprietje boven het maaiveld uit ziet steken. 'Gezellig!' De 'Ouderwetse Leider' gruwt van 'Generaals', maar respecteert hen, omdat het 'One Trick Pony's' zijn, opgeleid om oorlogen te winnen als een land dat zich niet kan gedragen de welvaart, waar de 'Ouderwetse Leider' voor heeft getekend, komt jatten. De 'Ouderwetse Leider' houdt de defensie op orde, maar waakt ervoor om de kosten niet uit de hand te laten lopen, omdat die zijn of haar bestuurlijke armslag verkleinen. Hij of zij loopt de 'Generaals' niet voor de voeten, maar ze moeten zich niet bemoeien met bestuurlijke aangelegenheden. Op het moment dat een 'Ouderwetse Leider' een beroep doet op de 'Generaal', dan geeft hij die 'Generaal' ook 'carte blanche'. Meer in de geest van: 'Pak ze, Fikkie!' En dan wordt het er zeker niet gezelliger op in de wereld!
Dus waar een 'Moderne Leider' denkt dat een 'Ouderwetse Leider' uiteindelijk net zo denkt als hij of zij, is dat extreem gevaarlijk. En al helemaal als die 'Moderne Leider' denkt de leider van de wereld te zijn. Daar wil ik morgen enige aandacht aan schenken.