Er schuilt een gevaar in accurate predicties over geostrategische ontwikkelingen.
Als die predicties accuraat zijn, maar in strijd zijn met wat je lezers willen horen, begint het al met een gereduceerd bereik, wat vooral voor ‘broodschrijvers’ geen opsteker is. Hun ‘marktwaarde’ daalt. Adverteerders lopen weg. Kranten, tijdschriften en praatprogramma’s hebben geen interesse meer. Dat effect wordt nog versterkt als je niet direct een remedie in de aanbieding hebt. Of als die remedie vrij algemeen wordt gezien als erger dan de kwaal.
Een ‘blogger’, ‘columnist’ of ‘pratend hoofd’ kan ook beter een triomf-bericht in de geest van ‘I told you so!’ vermijden. Voor een politicus valt daar nog wel eer aan te behalen, omdat die uit hoofde van zijn of haar beroep ook een remedie in de aanbieding heeft. ‘Volg mij!’ Dito voor de wetenschapper, die op grond van juiste predicties in het verleden aanspraak kan maken op verse subsidie, mits hij of zij het er niet al te dik bovenop legt dat de anderen binnen de vakgroep onhandige stumpers zijn. Maar zoals we allen weten, mag ik hopen, zijn behaalde resultaten in het verleden geen garantie voor de toekomst. En alternatieve keuzes kunnen achteraf evident beter zijn dan wat onze leiders er van hebben gebrouwen, gezien de chaos, maar in de praktijk kunnen er ook scherpe kantjes aan zitten die behoorlijk pijn gedaan zouden hebben. De politicus kan die wegwuiven, maar een integere analist komt daar, voor zichzelf, niet mee weg.
De tirades die je overal in de media tegenkomt tegen ‘populisme’ zijn in die zin niet zonder grond. Het probleem is echter dat de ‘sprookjesverkopers’, die hun lezers, kijkers of luisteraars naar de mond praten, en druk zijn met het creëren van ‘momentum’ voor hun eigen agenda, geen haar beter zijn. Om niet te zeggen dat ze beduidend gevaarlijker zijn. In het bijzonder als ze voor hun inspiratie leunen op geselecteerde bestuurlijke lagen die hiërarchisch onder de politiek verantwoordelijken geplaatst zijn, zoals geheime diensten en bureaucratische bastions die op jacht zijn naar meer geld voor hun activiteiten. De ‘populistische politicus’ moet tenminste nog verantwoording afleggen op enig moment, en kan dan worden weggestemd. Al zie je in onze tijd steeds vaker dat een struikelende politicus eerder bij gebrek aan gewicht omhoog valt, wat de samenleving als geheel er niet robuuster op maakt.
Het gevaar van accurate analyses in een tijd waarin het tegenzit, is dat men op enig moment wordt ingedeeld in het kamp van de ‘vijand’. Of, nog een graadje erger, als iemand die evident betrokken is bij het ‘complot’ om de samenleving te ontwrichten. Een golf van tegenslagen voelt alsof er een ‘plan’ moet zijn. Af en toe een misser hoort erbij. Maar als werkelijk niets meer lukt, dan moet het haast wel kwade opzet zijn. Toch?
Nee. Een bepaalde ontwikkeling kan leiden tot een niet te stuiten opmars van een ‘aanpak’ die beter is dan wat er was. De tijd voor die ontwikkeling is gekomen. Eerder was die ondenkbaar. We hadden de technologische capaciteit niet. Of er was sprake van wantrouwen tussen partijen die met elkaar samen moesten werken om die alternatieve strategie van de grond te tillen. Die andere ‘aanpak’ is uiteindelijk succesvol dankzij een samenspel van factoren. Een toevallige ontmoeting van geniale wetenschappers kan de aanstoot geven voor een doorbraak. De ‘chemie’ tussen iemand met geld, en iemand met ideeën, kan leiden tot oogstrelende successen. Een alliantie tussen invloedrijke ‘families’, die elkaar niet langer te vuur en te zwaard bestrijden, maar samenwerken, kan de complete concurrentie wegvagen.
Op dit blog heb ik ruime aandacht besteed aan het concept van een ‘EurAziatisch’-blok, China en Rusland, met de EU, als alternatief voor het ‘Atlantische’-blok, en uitgesproken dat de tijd voor het ‘EurAziatische’-blok gekomen is. Ik benadruk dat dit geen originele gedachte is van mij, of dat ik mijn inspiratie ontvang van bepaalde machtige partijen die achter die ontwikkeling schuil gaan. Je zou zelfs kunnen zeggen dat degenen die daar de schouders onder hebben gezet dank verschuldigd zijn aan Zbigniew Brzeziński en analisten van de geopolitieke ontwikkelingen zoals hij, waar die ‘Atlantici’ waarschuwden voor de dreiging die uitging van een ‘EurAziatische’-concurrent voor hun eigen ‘Atlantische’ ambities.
De confidentie in ‘Atlantische’ kring dat China en Rusland elkaar nooit zouden vinden, waar de Nederlandse ‘Atlanticus’ Frans Timmermans op de televisie op hamerde, met een stevig anti-Russisch geluid en de oproep dat land middels sancties in het gareel te trappen, was hoogmoed. Een catastrofale blunder, die de man zelf geen windeieren heeft gelegd. En ondanks die fatale miscalculatie is hij in eigen kring kennelijk nog altijd razend populair, waar ‘zijn’ partij bij de Europese verkiezingen boven verwachting scoorde, dankzij het ‘Timmermans-effect’. Zelf zag ik meer in het beeld dat werd opgeroepen in het SP-spotje, maar dat was een misser omdat Nederlanders al snel kiezen voor het ‘zielige hondje’, en dat filmpje gaf Timmermans de kans zich te profileren als slachtoffer, waar hij feitelijk dader was. Maar het is precies dat element, die hang om te kiezen voor het ‘zielige hondje’, die ons de das om gaat doen, als we niet snel bij zinnen komen.
Het is niet zo dat ik mij afzet tegen empathie, maar je moet ‘losers’ niet als gids naar voren schuiven, want daar is uiteindelijk niemand bij gebaat. Ook de ‘losers’ niet. En als je op die koers doorzet, kun je er vergif op innemen dat het eind van het liedje is dat de roep om een ‘sterke man’ op enig moment de overhand krijgt, en dan zijn de rapen goed gaar! Dat is geen ‘Complot’, maar een vorm van ‘hersenverweking’, van ‘decadentie’, van het verlies van ons collectieve verstand. Op enig moment valt het kwartje wel dat we écht verkeerde keuzes maken, maar is het net als bij de verslaafde die bij dat inzicht zo’n ‘zinkend gevoel’ krijgt, dat de weg terug is afgesloten. Dan maar méér ‘dope’, meer sprookjes, meer subsidie, en op zoek naar een schuldige buiten onszelf.
De tragiek binnen de ‘Atlantische’ wereld is dat de ‘junkies’ onderling elkaar gaan beroven, met als inzet wie er de ‘grootste’ heeft terwijl alles krimpt. En dat dan bovendien op verdachte gronden, waar cijfers over het ‘GDP’ aantoonbaar worden gemanipuleerd, én geen maatstaf zijn voor de beleving. In die zin kom ik er ook niet mee weg u te verwijzen naar DEZE bijdrage waarin het succes van de ‘EurAziatische’ benadering wordt geïllustreerd. Waar we middenin zitten, is een ‘paradigma-verschuiving’, en om te begrijpen hoe die op ons leven in gaat grijpen hebben we nieuwe criteria nodig.
Onderdeel van die ‘paradigma-verschuiving’, zoals ik die zie, is dat het ‘EurAziatische’-blok niet is vergiftigd met een ‘winner-takes-all’ mentaliteit, maar handelt vanuit het besef dat welvaart gebaat is bij concurrentie. In de handel, in de wetenschap, en in de vormgeving van de maatschappij als geheel. Er is geen verlangen naar ‘exclusiviteit’, maar ‘inclusiviteit’. Alleen niet op de wijze die we in ons deel van de wereld hebben gepatenteerd, als heksenbrouwsel van zuiver egoïstische aandriften, in een productieloze economie, die het moet hebben van gratis ‘shots’ om asociale tendensen en criminaliteit te beteugelen.
Waar het lijkt alsof ik de loftrompet steek over Rusland en China, zeg ik niet dat wij hun systeem moeten kopiëren om niet achterop te raken. Waar ik op aandring, is dat we moeten voorkomen dat we de aansluiting missen. Dat we moeten nadenken over de wijze waarop we met die landen kunnen samenwerken. Terwijl we onze eigen identiteit en verworvenheden niet opgeven, voorzover die identiteit en die verworvenheden niet parasitair zijn, en een ‘drag’ vormen, of ons wegvoeren in een roes, een sprookje van verhevenheid, die ons recht zou geven op wat elders wordt geproduceerd, zoals vroeger in het feodalisme. De ‘Dragqueen’ hoeft zich niet bedreigd te voelen, zolang dat niet het enige kunstje is dat hij kan, want dan is het een ‘drag’. De focus op wat men in China en Rusland accepteert als expressie van individualiteit is een ‘drag’. Een banale verspilling. In gelul kan je niet wonen, je kunt het niet eten, het houdt je niet warm, en voegt geen kwaliteit toe aan de samenleving als geheel, en verhoogt onze kansen niet om succesvol het universum te verkennen, en zo de mensheid als geheel te helpen om te overleven.