Het einde van de diplomatie zat er al enige tijd aan te komen.
De diplomaat is een man of vrouw die gepokt en gemazeld is in de vaardigheid van het formele overleg, dat zijn eigen wetten en regels heeft. Het is een soort dans. De verruwing in de omgangsvormen is niet van recente datum. Het begon in ons deel van de wereld met verzet tegen het ‘gehuichel’, en oproepen om ‘assertiever’ en ‘directer’ te zijn in de communicatie. Waarom zou je niet gewoon zeggen wat je bedoelt?
Omdat eeuwen ervaring ons leerde dat een zacht bed beter is voor onze nachtrust dan een betonnen vloer. En dat je beter functioneert als je uitgerust bent. Daar komt bij dat de ervaring leert dat als je alle voorzichtigheid laat varen, mensen gaan overvragen, om na het rollen met de spierballen hun zin te krijgen. Dat de diplomatie stervende was, bleek al eerder uit het oprekken van betekenissen van woorden, en de niet bijzonder edele techniek van het maken van met elkaar strijdige afspraken, om vervolgens naar behoefte die afspraak eruit te lichten die jou het beste uitkomt. Zie onze bereidheid om Al Qaida te helpen in Syrië en Libië. Ook de nationale wet- en regelgeving is inmiddels langs die lijnen gestructureerd, compleet met gedoogconstructies en ‘positieve’ discriminatie wat van het hele bouwwerk een Kafkaiaanse schiettent maakt.
Onderdeel van diplomatie is de waarde van het ‘erewoord’. Gorbachev kreeg de toezegging van zijn westerse onderhandelingspartners dat de NAVO niet zou worden uitgebreid. Dat bleek een leugen. Westerse landen haalden er later de schouders over op. Gorbachev had het niet op schrift. Maar ook al had hij het op schrift gehad, dan had het westen zich er niks van aangetrokken. De Verenigde Staten, en haar partners, bewijzen keer op keer dat ze onbetrouwbaar zijn. En dat verdragen er niet toe doen. En nee, dat is niet ‘typisch Trump’.
Nu ook het INF-verdrag naar de prullenbak is verwezen, en de internationale handel ‘Wild-West’ is, is het niet onlogisch om je zorgen te maken. De reden dat men in het westen hooguit ‘bezorgd’ is, heeft te maken met overconfidentie. In verschillende artikelen spreken commentatoren de vrees uit dat het een terugkeer naar de ‘wapenwedloop’ zou kunnen inluiden. Dan heb je ernstig zitten slapen, de afgelopen dertig jaar. Het westen is nooit opgehouden met de ‘wapenwedloop’. De NAVO-landen en haar belangrijkste partners, Saoedi Arabië en Israël, produceren zich kleurenblind aan wapens. Het opzeggen van diverse verdragen lijkt daarmee een poging om China en Rusland te dwingen zich opnieuw op de wapenproductie te storten, waar ze hun ‘resources’ nodig hebben voor de uitbouw van de welvaart en het welzijn van de bevolking, en ‘research’ ten bate van civiele toepassingen.
Dat het westen onbetrouwbaar is geldt primair voor de Angelsaksische landen, waarbij de Europese landen (zonder het Verenigde Koninkrijk) worstelen met de realiteit, en wanhopig kool en geit trachten te sparen. Maar de mentaliteit in Europa is ook aangevreten door ‘Identity Politics’ die kenmerkend is voor de opbloei van een vechtersmentaliteit die in de Angelsaksische wereld leidt tot ‘stabbings’ en ‘shootings’, de aanstelling van ‘uitgesproken’ mensen op sleutelposities, en een weelde aan complotten om opponenten pootje te lichten.
Diplomaat was ooit een beroep waar je eer mee in kon leggen. Nu is het op z’n best een leuk betaalde baan voor mensen die het niet erg vinden om nutteloos bezig te zijn, als een façade voor immorele activiteiten. Althans, in het westen. Elders in de wereld brengt het nog steeds landen en volkeren bij elkaar, en bevordert het de onderlinge handel. Wat echter niet wegneemt dat men daar de defensie niet veronachtzaamt. De nieuwe ‘wapenwedloop’ waar het westen op aanstuurt lijkt mij daarmee een typisch voorbeeld van de kuil die men graaft voor een ander, om er vervolgens zelf in te vallen.