Een oorlog is geen sportwedstrijd.
Zeker in een democratie zijn de fans niet slechts mede verantwoordelijk, maar zelfs belangrijker dan de spelers en de coach. Zij zijn het die het management aanstellen, en naar huis sturen bij tegenvallende resultaten. Liberalen/Libertairen, voorstanders van de 'Vrije Markt', meenden dat democratie een zegen zou zijn, afgezet tegen de feodale praktijk waarin 'heethoofden' elkaar op niks af in de haren vlogen. Niet zelden met verwijzing naar iets wat in een ver verleden was gebeurd. Daarbij hadden die feodale heersers zo hun 'methoden' om de medewerking van de lokale bevolking af te dwingen, voorzover die niet gretig toehapte, omdat een bestaan als 'krijger' zekere voordelen bood, door directe beloning, rangen en standen, en plundering van de overwonnen tegenstander.
Zoals ad nauseam gememoreerd waren de 'Founding Fathers' in de Verenigde Staten er niet gerust op dat democratie een passend medicijn was tegen het verlangen om dood en verderf te zaaien. Zij beriepen zich daarbij op oude geschriften, meer in het bijzonder de praktijk in Griekenland toen dat land nog een prominente rol in de wereld had, en gaven op grond daarvan de voorkeur aan een 'Constitutionele Republiek', met een 'Constitutie' die de bekleders van de 'Hoge Ambten' sterk aan banden legde, en de opdracht gaf om zich toe te leggen op behoorlijk bestuur van het eigen land, wat echter de Burgeroorlog in dat land uiteindelijk ook niet kon voorkomen. Noch de vele oorlogen daarna.
Eeuwenlang hebben uiteenlopende mensen getracht dat bloeddorstige in de mens in kaart te brengen, en wegen te vinden om hen te verleiden collectief de wapens om te smeden tot ploegscharen, en manieren te vinden om in vrede met, en naast elkaar samen te leven. Die gedachte van een 'Constitutie', gekoppeld aan een 'Vrije Markt' had, en heeft potentie, maar het is niet zaligmakend. Zelfs als de kans op oorlogen tussen landen door een welgemeende inspanning, en handel, afneemt, zijn er nog 'bende-oorlogen', 'familie-vetes' en 'ex-partners' die elkaar de hersens inslaan. Na mijn bezoek aan het indrukwekkende monument in Douaumont, Frankrijk, dat herinnert aan de waanzin van de Eerste Wereldoorlog, schreef ik over de korte film die getoond werd waar je ziet hoe soldaten aan beide kanten opgewekt richting de oorlog vertrekken, waarmee een eind kwam aan de 'Belle Epoque', een periode vol revolutionaire uitvindingen, en verhoudingsgewijs veel welvaart. Hoe dan?
En uiteraard is er dan niet eens zo lang daarna de nóg veel grotere slachting van de Tweede Wereldoorlog, met alleen al zes miljoen Joden en Roma die op 'industriële wijze' werden vermoord, terwijl ze niet eens combattant waren. Los nog van het véél grotere aantal Russen dat de 'Patriottische Oorlog' niet overleefde. Duitsers, Amerikanen, Britten, Canadezen, Japanners, en vele, vele Chinezen. En hier op mijn blog heb ik in herinnering geroepen dat Winston Churchill, aan wie Rutte, Zelensky en Boris Johnson in onze tijd zich spiegelen, nog vóór het laatste schot in die oorlog al een plan klaar had liggen voor de Derde Wereldoorlog, door hun bondgenoot in de oorlog tegen Hitler Duitsland, de Sovjet-Unie, met meer verliezen dan enig ander land, een mes in de rug te steken.
Het is eigenlijk altijd wel ergens oorlog, en ons eigen land staat inmiddels steeds te popelen om mee te mogen doen in deze of gene capaciteit, om redenen die er aan het eind van de dag niet echt toe doen, omdat geen van die oorlogen een puur defensief karakter hebben. Voor ons land is dat een scherpe trendbreuk. Vergeet dat de oorlogen waar we militairen, materiaal en geld voor leveren, en waar we fans voor mobiliseren, ons worden verkocht als defensief. Defensief is als jíj wordt aangevallen, of je kinderen. En dan dient het geweld dat je gebruikt proportioneel te zijn. Afghanistan, Irak, Libië, Syrië, Iran, noch Rusland zijn ons te lijf gegaan, maar wij hen. Of we organiseerden en steunden 'proxies', en toen die klop kregen, schaalden we op. Altijd als lid van een 'coalitie', want als land slaan we geen deuk in een pakje boter. Waarom willen we dat? Waarom zijn wij Nederlanders zulke fans van oorlog?
Er is geen simpele, evidente oorzaak. Dat was ook wat Elias Canetti vond toen hij er na de Tweede Wereldoorlog onderzoek naar deed. De 'Massa' laat zich gek maken door mensen met een bepaald soort 'magnetisme', en het volgende moment staan ze op de banken te schreeuwen als een 'Legioen', slopen ze de stad, de ME, het stadion, blokkeren ze wegen en sluizen, en dossen ze zich uit in tenues waar je van staat te klosogen, helemaal blij. Niet voor rede vatbaar. Ook achteraf niet. Dolle honden. Hysterische kleuters.
Als leidinggevende in de tijd dat ik nog werkte, was het een uitdaging om wisselende 'teams' zo enthousiast te krijgen dat ze 'het gras opvraten'. De juiste benadering was steeds anders. De ene keer moest je 'voor de groep gaan staan' om het ijs te breken, en de volgende keer moest je 'in de ankers' om het 'team' terug te brengen op aarde voor er ongelukken gebeurden. Zonder intensief onderzoek vooraf onderkennen wie in je 'team' de 'brisantbommen' zijn die je tegen moet houden, en wie de 'slow burning fuses' zijn met een overbemeten springlading, of de 'show stoppers', vond ik het leuke aan mijn vak. Er waren veel meer leuke dingen, maar die waren uiteindelijk minder uitdagend dan 'people management'. In mijn geval met de opdracht om te proberen een project met steeds wisselende 'teams' af te sluiten met een goed resultaat voor het bedrijf, de klanten, én het 'team', bij een optimale zorg voor de niet direct betrokken omgeving.
Door die 'bias' valt het mij moeilijk om mij voor te stellen hoe het bij iemand in zijn, of haar hoofd 'werkt' die al begint met accepteren dat 'collateral damage' vanzelfsprekend is. 'Never mind the baby, we'll make another one'. Dat is kenmerkend voor wat in 'management-speak' dan 'Task Oriented Management' wordt genoemd. Je bent daar een succesvol leider als je de 'Last Man Standing' bent. Op het 'In English' deel van dit blog publiceerde ik gisteren een bijdrage waarin ik er op wees dat 'Moderne' leiders in onze westerse, 'roofkapitalistische' wereld gebruik maken van 'Minderheden' om de controle te behouden, omdat 'Minderheden' eenvoudig te mobiliseren zijn, terwijl je maar moet afwachten of een tevreden meerderheid bereid is je te steunen als je ambitie je in de problemen brengt. Met de constatering dat we uiteindelijk allemaal een 'Minderheid' zijn, als de leiders het slim aanpakken door ons tegen elkaar op te zetten.
Ofschoon ik ervan overtuigd ben dat er sluwe vossen zijn die welbewust zo te werk gaan, is het voor de rest van de mensen in een leidinggevende functie eerder een kwestie van conditionering. Ze worden in die richting 'getraind', waarbij een samenleving die streeft naar 'Consensus' optimaal is voor die benadering. Daarin is een medestander gewoon een 'nummer', een 'punt op de statistiek', een 'pion op het schaakbord', een soldaat aan de frontlinie. Je hebt met hem of haar geen band, en bent hen niks verplicht. Je moet zien hen niet van je te vervreemden zolang ze nog van nut zijn, maar dat is alles. Voor de 'Bühne' lijkt het misschien op vriendschap, kameraadschap, maar het is kille berekening.
Keer ik terug naar dat idee van een rigide 'Constitutie', die je vriend (kameraad) is zolang je je aan de wet houdt, maar je een pak slaag geeft als je de wet overtreedt, voor je eigen bestwil, versus een systeem zoals we dat nu hebben. Daarin is het mogelijk dat iemand die onschuldig is straf krijgt (kentekenovertreding, ministeriële verantwoordelijkheid, raket bestelt……), en iemand die schuldig is een aai over de bol krijgt van de rechter, omdat hij of zij een 'kwetsbaar iemand' is, en de wetgever 'gedoogruimte' heeft ingebouwd, en zelfs de opdracht aan rechters meegeeft om 'positief' te 'discrimineren'. Die benadering is binnen een bescheiden 'team' nog wel succesvol, als de leidinggevende vaardig is in 'People Management', en daarom kan het binnen een gezin ook 'werken', met enige mazzel, maar in een samenleving leidt het tot een 'Oorlog-van-Allen-tegen-Allen', totdat een tiran de teugels pakt en de collectieve onvrede richt op een doel van zijn/haar keuze. Mijn vrees is dat de grootschalige 'Gotham'-ontsporing in ons deel van de wereld, gekoppeld aan onoverbrugbare schulden, voornamelijk door alle voorgaande oorlogen en braspartijen, op enig niveau welbewust is geschapen, en dat u en ik 'collateral' zijn in wat er komen gaat.
Maar als fans (burgers) treft ons dan nog steeds blaam, in het bijzonder als we ons 'Gotham' goed lieten smaken.