Wat is de optimale verhouding tussen overheid, en 'private sector'?
Menigeen die op hoge toon afgeeft op 'Brussel' of 'Den Haag' doet dat niet omdat men gekant is tegen overheidsbemoeienis. Sterker nog, velen die tekeer gaan tegen de 'elites' die ons het leven zuur maken, willen eigenlijk alleen maar een andere 'elite'. Niet zelden zelfs een 'elite' die nog een héél stuk dictatorialer in ons leven ingrijpt.
Pleidooien voor een 'kleine overheid' zijn ook niet altijd wat het lijkt. Tal van politici van gevestigde partijen maken daar goede sier mee, maar in de praktijk bedoelen ze slechts dat ze af willen van de verantwoordelijkheid, en het geld willen gebruiken voor hun hobby's, inplaats van activiteiten die de burger ten goede komen. Dan schuiven ze taken door naar lagere instanties, met als smoes dat het dan beter geregeld kan worden. Of ze 'privatiseren' het.
Een 'geprivatiseerde' overheidstaak maakt geen onderdeel uit van wat ik de 'private sector' noem. Als regel betekent het 'minder dienstverlening, voor meer geld', omdat er op de 'werkvloer' wordt gekort, om de extra lagen 'management' te kunnen betalen. Neem het drama van de 'Hoge-Snelheids-Lijn'.
De minister is teleurgesteld over de prestaties van de slechts in naam private onderneming die deze, met schofterig veel geld aangelegde, aparte treinverbinding exploiteert. Dus wat doet ze? Ze dreigt met boetes. En wie gaat die betalen? De reiziger, via de tarieven voor een treinreis, of de kosten die in rekening worden gebracht voor een verplichte 'OV-kaart'. Zonder dat iemand ook maar enige druk voelt om iets te doen aan dat 'zwarte gat', en de bijbehorende wanprestatie. Want hoezo, 'Hoge Snelheid'? In Frankrijk, Duitsland, Japan, Korea, China en Rusland hebben ze snelle treinen. Wij hebben 'boemels' die op een spoor rijden dat, in theorie, geschikt is voor snelle treinen.
Jeff Thomas schreef een 'zuinig stukje' over het verschil tussen de overheid, en de 'private sector'. De herkenbare stereotypen die hij identificeert als 'typisch ambtenaar', kom je buiten de ambtenarij, in 'geprivatiseerde', maar op overheidssubsidie, of 'contracten met de overheid' drijvende ondernemingen, ook tegen. Waar geparachuteerde politici de dienst uitmaken.
In onze Nederlandse realiteit is dat wat we als 'overheid' moeten zien zo alles omvattend, dat je echt goed moet kijken om nog ergens 'private ondernemingen' te ontwaren die het volledig zonder geld van de overheid moeten zien te redden. Want zelfs complete sectoren die geen aanspraak kunnen maken op wat voor subsidie dan ook, en geen contracten hebben met enige overheid, hangen indirect nog steeds aan het infuus. Als de ambtenaren die bij hen een kop koffie komen halen, of een biertje en een hapje na het werk, of met hun 'relatie', het met een 'basis-inkomen' moesten stellen, en geen formele taken meer zouden hebben, ging bij die koffiehuizen, cafés en restaurants ook het licht uit.
Op het moment dat je serieus gaat snijden in wet- en regelgeving, en daardoor direct, en indirect, grote groepen zonder werk komen te zitten, zie je pas écht wat de gevolgen zijn van de 'globalisering', de robotisering en automatisering. En hetzelfde als een overheid zou besluiten om zélf zo'n 'Hoge Snelheids Lijn' te gaan opzetten en onderhouden, om de service te kunnen bieden waar de reiziger domweg recht op heeft. Het is een sprookje dat een overheid daar niet toe in staat is. Dat hangt van de instelling van de bestuurders en verantwoordelijke politici af. Als zij hoofdelijk aansprakelijk zouden zijn, verandert hun instelling.
Nadat in Vietnam fraude werd geconstateerd op het hoogste niveau, nam de regering in dat nog altijd in naam 'communistische' land geen halve maatregelen. Een 'flitsmiljonair', die de wijk had genomen naar het voor grote fraudeurs veilige Duitsland, werd ontvoerd, om in eigen land terecht te staan. En zijn maatje werd in een proces alvast ter dood veroordeeld. Nou ben ik principieel tegen de doodstraf, maar wat ik ermee wil zeggen, dat is dat er een verschil is tussen de westerse praktijk van het opleggen van boetes aan bedrijven, en het hoofdelijk verantwoordelijk houden van leidinggevenden.
Een terugkerend thema hier is de manier waarop we in het westen zijn omgesprongen met de banken, en verzekeraars, nadat in 2008 de 'kredietcrisis' toesloeg die zij hadden veroorzaakt. Geen betere illustratie voor de innige samenwerking tussen overheid en 'private sector' op een wijze die maakt dat de basishouding die Jeff Thomas in bovenstaand stukje toedicht aan de ambtenarij, ook aanwezig is in grote delen van dat wat formeel als de 'private sector' wordt beschouwd.
Met een 'basis-inkomen', waar ik niet afwijzend tegenover sta, zoals ik eerder schreef, hangen we allemaal aan het 'infuus'. Maar lopen de lui die we liever kwijt zijn, dan rijk, ons tenminste niet meer voor de voeten, wat goed is voor de productie van het totaal, en ons weer met onze neus op de feiten drukt: Zonder activiteit die tot 'meerwaarde' leidt, geen beloning! Behoudens in sectoren die noodzakelijk door de overheid geregeld moeten worden, omdat ze verband houden met vrede, veiligheid, en vormen van dienstverlening die cruciaal zijn voor het op peil houden van de productieve sector. Een productieve sector waarin échte 'private ondernemingen' aan elke werknemer een eerlijk verdiend inkomen verstrekken voor elke gewerkte minuut. Bovenop het 'basisinkomen'. En ja, die bedrijven betalen dan dus, daarnaast, óók mee aan dat 'basisinkomen' voor iedereen, maar zónder die 'stroop' van de bemoeizucht.
Als je dan gaat nadenken over wat noodzakelijk centraal moet worden geregeld, en wat mensen zelf maar moeten regelen, kom je uit bij een structureel kleinere overheid. En niet zo'n klein beetje kleiner!