Als je van een mug een olifant maakt, weet je één ding zeker: Als die olifant je pad kruist, zie je hem niet voor hij op je gaat staan.
Fatalisme is geen keuze. Het is in de meeste gevallen ook geen kwestie van aanleg. Het is bijna altijd een 'geconditioneerde reflex'. Een collectieve verdwazing. Bij burgers én bestuurders, én adviseurs.
In het beroep dat ik tot mijn pensioen uitoefende, kon het verwarren van hoofdzaken en bijzaken dodelijk zijn. En niet slechts voor mijzelf. Een Brit met een militaire achtergrond die zich had verdiept in dat vakgebied legde uit waarom mensen in onze beroepsgroep betrekkelijk uniek waren, en hoe lastig het was voor mensen die niet behept waren met die 'kwaliteit' om dat op waarde te schatten. En aan de hand van catastrofes in de échte wereld, die velen het leven hadden gekost, en die uitvoerig waren onderzocht, liet hij zien hoe gevaarlijk het was als die 'kwaliteit' uit de vergelijking werd gehaald door training die ervoor zorgde dat je de olifanten niet meer kon zien.
Je hoeft die 'kwaliteit' niet zelf te hebben, als je maar op waarde weet te schatten dat wanneer iemand je waarschuwt voor een olifant die je pad kruist, je niet door moet sjokken op de ingeslagen weg, maar beter even de tijd kunt nemen om te bezien of er wellicht waarheid schuilt in die observatie. En tegen de tijd dat die ander met de nodige stemverheffing alarm slaat, omdat die olifant nu toch wel gevaarlijk dichtbij komt, doe je jezelf tekort als je repliceert: 'Schreeuw niet zo! Ik ben niet doof!', om vervolgens doodgemoedereerd je weg te vervolgen, omdat 'iedereen' dat immers ook doet.
Met opleidingsniveau heeft het dus niets te maken. Sterker nog, waar opleidingen er op gericht zijn mensen te 'conditioneren', is de kans groot dat die 'kwaliteit' juist wordt onderdrukt. In het bijzonder waar die opleiding veel nadruk legt op de noodzaak consensus te bereiken, en dat er vele 'waarheden' zijn, waardoor je 'oog' krijgt voor elke mug in je habitat, en afleert om te zeggen: 'Het is maar een mug. Waar maak je je druk over?'
Binnen tal van vakgebieden vond je voorheen van die 'Einzelgängers' die niet waren geselecteerd op die 'kwaliteit', maar daar toevallig over beschikten. Van die 'vaklieden' die je geduldig aanhoorden als je tegen hun advies in ging, met je 'lekenverstand', om dan de schouders op te halen, in de wetenschap dat je binnen de kortste keren terug zou zijn in de garage, met een grotere schade, en hogere kosten, dan wanneer je naar hen had geluisterd. Niet zelden is die 'Einzelgänger' ook in de werkplaats geen makkelijke man of vrouw om mee samen te werken, omdat hij of zij je het gevoel geeft het 'altijd' beter te weten. In alle gevallen waarin hij of zij een olifant ziet naderen, maar die buigt af voordat hij ons pad kruist, wordt dat gevierd als een overwinning in 'muggenland'.
Het is niet mijn opzet u te schofferen, maar ik zit op donderdagochtend naar de dames van WNL te kijken, die een 'item' hebben over een 'witte dolfijn' in de Theems. En serieus iemand in beeld brengen die zich zorgen maakt over dat beest, omdat hij/zij tegen een boot of een boei aan zou kunnen zwemmen. 'Mug' is nog teveel eer. Waar maakt iemand zich druk over? Ik zeg niet dat als je in het Verenigd Koninkrijk woont, je 24/7 bezig moet zijn met de 'Brexit', of het verlangen van je regering om de Derde Wereldoorlog te starten, maar 'Get a Life!'
Mijn broer, die een droombaan heeft, rekende onlangs in Londen af in het warenhuis waar hij een 'verwennerijtje' kocht dat de cassière zich vermoedelijk niet kon veroorloven. Conform haar training, zo vermoed ik, vroeg zij hem hoe het met hem ging, wat uiteraard een 'beleefdheidsvorm' is in de Angelsaksische wereld, die verder niks om het lijf heeft. Mijn broer getuigde van zijn blijde gemoed, en vroeg haar vervolgens hoe het met haar ging? 'Living the Dream, Sir!', zei het meisje, wat vermoedelijk niet naar eer en geweten het correcte antwoord was, maar er wel op duidt dat je haar geen mug hoeft te verkopen voor een olifant. Helaas worden die mensen steeds schaarser, zo is mijn indruk.