In 1926 publiceerde de Amerikaanse journalist, satiricus en cultuur criticus H.L. Mencken zijn bijtende kritiek op 'Democratie-als-religie' in 'Notes on Democracy'.
In deze eeuw werd het boek nog twee keer opnieuw uitgegeven, wat aangeeft dat het niks aan actualiteitswaarde heeft verloren. Of zelfs heeft gewonnen, door ontwikkelingen die in de tussenliggende jaren minder op de voorgrond traden, maar nu weer in haar volledige, naakte glorie met het blote oog zichtbaar zijn. Zijn minachting voor 'de massa', die zich met het grootste gemak op laat stoken tegen haar medemens, had in 1926 veel ellende kunnen voorkomen, als men er serieus naar zou hebben geluisterd. En ik vrees dat we opnieuw op zo'n kantelpunt in de geschiedenis zijn aangekomen, met de om zich heen grijpende paranoia over 'Enge Russen' die ons naar het leven staan.
De ruimte voor serieuze discussie wordt met elke nieuwe dag kleiner. De leugens en halve waarheden spatten van het beeldscherm, en de krantenpagina's. Complete artikelen op pagina's en websites die geacht worden ons op de hoogte te houden van de actuele ontwikkelingen in de wereld bevatten geen aantoonbare feiten, maar louter 'opinie', en aangedikte 'hearsay'. De fantast Kees Verhoeven, op campagne bij Pauw om ons bang te maken voor 'de Russen', rept over 'vele miljoenen' aan geld voor advertenties om de Amerikaanse verkiezingen te beïnvloeden, terwijl Facebook, Twitter en dergelijke niet verder kwamen dan honderdduizend Dollar, die ook nog eens besteed waren aan campagnes die niet specifiek één kandidaat tot voordeel strekten. Terwijl nog steeds niemand weet wie dat geld nou uiteindelijk heeft betaald. Hoor-en-wederhoor is niet langer een journalistieke wet, maar het bewijs dat een journalist of redacteur niet te vertrouwen is, omdat hij 'de vijand' serieus neemt.
NRC is, in Nederland, wellicht wel het meest extreme voorbeeld. De hysterie druipt van de pagina's, en H.L. Mencken lijkt ons vanuit het graf toe te spreken als hij schrijft:
'When I speak of newspapers, of course, I speak of concrete men, their editors. These editors, under democracy, constitute an extremely powerful class. Their very lack of sound knowledge and genuine intelligence gives them a special fitness for influencing the mob, and it is augmented by their happy obtuseness to notions of honour. (..) Coming out of the mob, they voice the ideas of the mob. The first of those ideas is that a fraud is somehow charming and reassuring - in the common phrase, that he is a regular fellow. The second is that an honest and candid man is dangerous - or, perhaps more accurately, that there is no such animal.'
Je struikelt over de voorbeelden van journalisten en politici die een loopje nemen met wat waar is, om hun politieke agenda niet te frustreren. In een recent artikel van 'Moskou correspondent' Steven Derix over de 'Russische Informatieoorlog', onder de kop 'Trollen strijden om politiek gelijk', veegt hij in een uitsmijter over de 'Russische beïnvloedingsstrategie' de vloer aan met de 'bewering' van het Russische ministerie van Defensie dat IS-troepen zich terugtrokken onder dekking van Amerikaanse gevechtsvliegtuigen. Helaas voor Derix is dat een bar slecht voorbeeld, omdat het waar is. Niet alleen volgens de 'trollen', maar inmiddels ook volgens de BBC.
In juni rapporteerden onafhankelijke journalisten en 'bloggers', zoals 'MoonofAlabama', alsmede 'de Russen' er al over, en trof u de 'links' naar dat nieuws hier aan, maar de gevestigde media in ons deel van de wereld zwegen het bericht dood. Derix moet gedacht hebben dat hij het inmiddels veilig kon noemen als voorbeeld van 'desinformatie' van 'Enge Russen'. Maar dan is daar de BBC, waar zo af en toe nog schilfers van de waarheid door het pantser van de censuur heen breken. Daardoor zag zelfs NRC zich genoodzaakt een stukje te publiceren op de pagina voor Derix' fantasie over 'trollen', onder de kop 'Pro-westerse coalitie organiseerde ware IS-'exodus'.' (Interessant woordgebruik trouwens, dat 'Exodus', in verband met de steun van Israël voor Saoedi Arabië, hoofdsponsor van IS).
Iets soortgelijks zagen we rond de verwikkelingen in Oekraïne, waar het eveneens 'ouderwetse' journalisten bij de BBC waren die bevestigden dat het de 'Maidan-organisatoren' zelf waren die sluipschutters hadden ingezet om politieagenten, én hun eigen mensen overhoop te schieten, om de macht in dat land over te kunnen nemen. Inmiddels schoorvoetende ook elders alsnog nieuws, maar zéker niet bij NRC! Dat nieuws bereikt NRC nooit. Zoals ook vele relevante feiten rondom de gefantaseerde 'Russische beïnvloeding' van de verkiezingen in de Verenigde Staten aan die krant niet besteed zijn, waardoor de lezers een volkomen verkeerd beeld krijgen van de stand van zaken.
Tom-Jan Meeus, bekend van NRC en de Telegraafzender 'WNL', stelde onlangs in zijn column de vraag of het wel mogelijk was om van Poetin én van Holland te houden. 'De spruitjeslucht komt je tegemoet, zodra je NRC open doet', om een bekende reclame voor een koffiemerk te parafraseren. Op intellectueel verbijsterende wijze weet hij het zo te vouwen, dat 'open staan voor ideeën' (van Poetin) even gevaarlijk is als 'open grenzen' voor mensen die hier met vrachtwagens op grote groepen mensen inrijden, in concertzalen en andere publieke gebouwen bommen tot ontploffing brengen, of het vuur openen op de redacties van satirische tijdschriften. Sorry, maar dan zit er een draadje los. Of je bent een cynische demagoog, zoals H.L. Mencken die beschrijft als verstorende factor in de democratische besluitvorming.