'Schiphol' is een staatsbedrijf, vermomd als private onderneming.
Op die manier kan de directie zichzelf riant belonen, en is het een gewild toevluchtsoord voor mislukte politici, ambitieuze ambtenaren, en 'semi-overheid'-managers met politieke kruiwagens. De 'Autoriteit Consument en Markt' (ACM) is kennelijk van oordeel dat de relatie met de KLM te 'innig' is. Al zou je dat niet zeggen. Die 'ACM' is een ander 'beest' binnen de stal met overheidsbedrijven, met een bestuursvoorzitter die een goed betaalde baan bij een gerenommeerd advocatenkantoor verliet voor een kans om 'waakhond' te zijn. Bijster effectief is die 'ACM' niet, maar via de media heeft die club wel degelijk grote invloed.
De KLM was ooit een staatsbedrijf. Het werd succesvol geprivatiseerd, en groeide vervolgens spectaculair door een innovatie in de luchtvaartwereld, de introductie van het 'Hub-Spoke' model. Met vliegtuigen voor de korte- en middellange afstand werden in tal van Europese landen steden aangevlogen vanuit Schiphol, waar passagiers werden opgehaald voor het snel groeiende internationale lijnennet van de KLM. Dat leegroven van de 'nestjes', met eigen vliegtuigen, en die van 'partners', legde het bedrijf, en ons land, geen windeieren. Toch ging het op enig moment fout.
Een té ambitieuze directie stapelde de ene foute investering op de andere bij pogingen om een 'wereldspeler' te worden door elders complete bedrijven over te willen nemen. In de landen waar men het oog op had laten vallen, zaten overheden en 'marktpartijen' niet te wachten op Nederlanders die bij 'hun' luchtvaartmaatschappijen de dienst uit zouden maken. De overname van het Amerikaanse 'Northwest' strandde, mede door bij wet vastgelegde beperkingen op 'buitenlandse investeringen' in 'strategische ondernemingen'. Een poging om middels de overname van 'Air Littoral' de Franse markt beter te kunnen bedienen liep stuk op mismanagement. Het fiasco van de pogingen om het Italiaanse 'Alitalia' in te lijven haalde volop de kranten. En toen het Scandinavische 'Braathens' zich weer loswurmde na een overname, was KLM rijp voor de slacht.
Waar men in andere landen in dergelijke gevallen op de rem zou gaan staan, gaven ze in 'Den Haag' vol gas. En hoewel we in ons land nog spreken over de KLM alsof het een Nederlands bedrijf is, staat het feitelijke hoofdkantoor in Parijs. Dat werd afgelopen week nog eens onderstreept door de beslissing van 'Parijs' om een akkoord dat Elbers in Nederland had gesloten met de pilotenvakbond, over het inleveren van salaris in ruil voor een 'commissaris', simpelweg van tafel te vegen. En ik begrijp dat er in Nederland, 'polderland' bij uitstek, waar gemaaid gras hoog genoeg is, weinigen zijn die medelijden hebben met piloten, maar daar gaat het hier niet om. KLM is géén zelfstandig bedrijf. En het is níet langer Nederlands. Hetzelfde geldt voor 'dochter' Transavia.
Uit de media begrijp ik dat de 'ACM' zich inspant om Easyjet en Emirates een ruimere toegang te geven tot de Nederlandse markt. De gedachte is, kennelijk, dat de Nederlandse consument dan meer bestemmingen krijgt aangeboden, voor een lagere prijs. Mijn commentaar? 'Ze zien ze vliegen!' Het ondergraven van Schiphol als 'Hub' is het nauwelijks verholen doel van Emirates. Het 'genie' achter Emirates is Tim Clark. Geboren op Aruba, is het verhaal dat een apetrotse KLM-directie hem, toen nog werkzaam voor 'British Caledonian', op enig moment in de keuken van het (toen nog) Nederlandse luchtvaartbedrijf liet kijken. Waarop Clark met een 'Monkey See, Monkey Do'-strategie simpelweg kopieerde wat de KLM op Schiphol deed. Maar met meer succes, omdat 'Dubai' er anders in zit dan 'Den Haag', en Emirates geen rekening hoeft te houden met ambitieuze juristen bij het equivalent van een 'ACM' in dat deel van de wereld. En dat is een eufemisme.
Het kapot maken van Nederlandse ondernemingen is in 'Den Haag' bijna een sport. Concurrentie in een 'Open Markt' is optimaal voor consumenten en ondernemers. Maar dan moet het 'speelveld' wel gelijk zijn voor alle partijen. En als er één sector is in de geglobaliseerde wereld waar dat beslist niet het geval is, dan is het wel de luchtvaart. Air France was kort voor het de KLM overnam praktisch failliet. Met scheepsladingen overheidsgeld hielden ze het hoofd ternauwernood boven water. En zogen vervolgens de KLM op. Als door de interventies van 'Den Haag' en de 'ACM' de operatie vanaf 'hub' Schiphol een verlieslatende propositie wordt, zal Air France zonder pijn in het hart de stekker eruit trekken, en de vervoersstromen ombuigen richting 'hub' Parijs, waar een 'business-vriendelijke' Macron meer met het bedrijf mee zal denken dan zijn voorganger, die meer uit 'Haags-pokhout' was gesneden.
Natuurlijk, er zijn bedrijven die je beter kunt laten gaan. Neem ABN-AMRO van vóór de 'kredietcrisis'. We mogen God op onze blote knieën danken dat ze in 'Den Haag' niet voor de overname van die toko zijn gaan liggen! Maar de KLM is meer wat de 'VOC' was in de 'Gouden Eeuw': Een strategische 'asset' in een wereld die groter is dan Nederland. En inderdaad, die 'VOC' was voor ons land de 'Kip-die-de-Gouden-Eieren' legde, maar dat ging niet altijd 'netjes'. Nadat de Engelsen de eerste 'multinational' ter wereld de nekslag toebrachten, zullen er ook in ons land al wel 'wereldverbetraars' zijn geweest die opgelucht adem haalden. En in onze tijd overheerst vooral de schaamte voor wat dat bedrijf allemaal heeft uitgespookt. Vierhonderd jaar later wemelt het nog van de groepen die menen dat we overal in de wereld excuses daarvoor aan moeten bieden.
Het hele idee dat Nederland uitblinkt in 'handel' en 'ondernemerschap', is een illusie. Er zijn individuele Nederlanders die er goed in zijn. Maar de overheid is vooral goed in het belasten van het resultaat voor eigen gewin, en het frustreren van de initiatieven op grond van 'Gereformeerde' idealen, die vreemd genoeg juist zo'n bevrijding waren in de zeventiende eeuw, toen we ons losweekten van 'de Kerk' als universeel centrum van ons moralistische denken. Nederland ontpopt zich meer en meer tot het moderne 'Vaticaanstad', en als 'business-propositie' is dat volgens mij geen winnende hand.
Tijd voor een herbezinning op wat onze 'core-business' is. En als collectief die kwaliteiten uitbouwen, en verdedigen tegen aanvallen van andere machten in de wereld. Bij voorkeur binnen een 'Verenigd' Europa dat zich eveneens concentreert op de 'core business', en lichtjaren ver weg blijft van het regelen van ons leven tot vier decimalen achter de komma. Hoogste tijd om 'Brussel' los te weken van de moraliserende betweters uit 'Den Haag', en het tot verkwisting leidende nationalisme, dat regeringen aanzet tot bakkeleien over de vestigingsplaats van met belastinggeld betaalde 'toezichthouders', administratiekantoren, en 'tech'-bedrijven die satellieten in elkaar frommelen, of races organiseren met voertuigen op zonne-energie. 'It's a Jungle out there!' Het is 'eten' of 'gegeten worden'. Wie de missionaris uit wil hangen, doet dat maar op eigen kosten.