Kritische lezers die mijn bijdrage van gisteren lazen, waarin ik stelde dat wij, de 'westerse' landen, ons bezighouden met 'piraterij', zullen wellicht de behoefte voelen mij te herinneren aan ons eigen roemruchte verleden, met vele zeehelden die in feite ook piraten waren, en ons land groot hebben gemaakt.
Daarnaast zullen ze vermoedelijk bezwaar aantekenen tegen het benoemen van belastingen, kosten en wettelijke bescherming van 'rechten' en 'patenten' als een vorm van piraterij. Sterker nog, degenen die dergelijke 'rechten' en 'patenten' schenden worden in deze tijd juist aangeduid als 'piraten', en voorzover zij actief zijn in onze eigen maatschappij gebruiken zij die 'Geuzennaam' ook om zichzelf als groep aan te duiden. En hoe zat dat ook alweer met mijn eigen stem op de 'Piratenpartij'?
Het is niet mijn bedoeling om u in verwarring te brengen. Dus geef mij een kans het uit te leggen.
Adam Smith zette zich af tegen twee maatschappelijke 'zekerheden' in zijn tijd, die in zijn optiek de groei van de rijkdom van de bevolking als geheel ('The Nation') in de weg stonden. Op de eerste plek de feodale adel, die wat er werd verdiend weggooide door constant oorlog te voeren, en daarnaast de 'Gildes' die actief hun ambachten beschermden tegen de 'Vrije Jongens'. In deze tijd zou hij de NAVO aanmerken als het klassieke voorbeeld van de feodale adel, en de alom aanwezige, verstikkende beschermingsconstructies waardoor 'rechten' en 'patenten' in handen komen, en blijven, van de 'Grote Jongens', zijn de hedendaagse evenknie van de 'Gildes'. Het samenspel van die twee werkt verstikkend op maatschappelijk niveau, als je het op een nationale, of mondiale schaal bekijkt.
Voor de 'Hofhouding', mensen in 'westerse' landen, is dat geen bezwaar, op het eerste gezicht. Maar de geschiedenis, Adam Smith en Darwin leren ons dat het een 'eindige propositie' is. Op enig moment zal de 'producerende klasse' naar wegen zoeken om zichzelf te verheffen, zonder toestemming te vragen. In de zestiende eeuw leidde dat in de 'Lage Landen' tot 'De Opstand', tegen de Spaanse overheersing, en schudde ons land het juk af. Er waren tal van kritische succesfactoren, maar twee daarvan gaven de doorslag: De bevrijding van de 'Handel' en 'Productie', mede onder invloed van de 'Reformatie', waardoor we 'Rome' niet meer hoefden te voeden, en een innovatieve kijk op oorlogsvoering. En meer in het bijzonder, wat dat laatste betreft, het gebod van Willem van Oranje om de wensen van de burgerij voorrang te geven boven die van de militairen. En de daarmee direct samenhangende 'professionalisering' en 'disciplinering' van de krijgsmacht.
Die andere kijk op de inzet van militairen bracht ons land succes op het slagveld, maar verklaart ook waarom ons land die militaire macht uiteindelijk niet gebruikte om andere landen in Europa onder de voet te lopen. De krijgsmacht als een defensieve noodzaak stond niet ter discussie, maar voor offensieve bedoelingen stonden de burgers niet open. Ook de instructie van Oranje om verslagen Katholieke 'gewesten' niet te plunderen, maar de 'Paapse' inwoners met respect te behandelen, onderworpen aan dezelfde wetten als elders golden, was een innovatie die de 'Opstandelingen' geen windeieren legde. Het proefschrift van Erik Swart, als boek gepubliceerd met de titel: 'Krijgsvolk - Militaire professionalisering en het ontstaan van het Staatse leger, 1568-1590', helpt u op weg als u er meer over wilt weten. En nee, ik krijg niet betaald om dat boek onder uw aandacht te brengen, en ik ken de auteur niet anders dan via dat boek. Maar het is een welkome revisie van de kijk op de prestaties van ons land in die tijd, waardoor u een beter zicht krijgt op de krachten die de 'Gouden Eeuw' mogelijk maakten.
En kom mij nou niet vertellen dat het allemaal knap onbelangrijk is, wat onze voorouders in die tijd uitspookten. Gisteravond vertelde een goede vriend mij nog dat hij ooit in een kroeg in Baku op een wetenschapper stuitte die lokaal eer had ingelegd als de man die 'alles' wist over 'De Nederlanden' in die tijd. De eerste keer dat 'De Burgerij' ('Bourgeois') de feodale machten 'klop' gaf. Dan geeft het stof tot nadenken als we nu één van de voornaamste partijen in de wereld zijn die uit alle macht proberen dat feodalisme weer te restaureren, omdat onze 'Hofhouding' er recht op heeft zich te verzekeren van inkomsten, omdat onze opvattingen over kwesties van 'Staatsrecht' zoveel beter zijn dan die van het 'Plebs' elders in de wereld.
In mijn bijdragen probeer ik u het inzicht mee te geven dat iemand met uitgesproken conservatieve opvattingen, of een 'adelijke' achtergrond, of uitgesproken 'macho' in zijn presentatie, of welke andere diskwalificerende eigenschap dan ook, in onze ogen als leden van de 'Hofhouding', iemand nog steeds niet diskwalificeert als leider van een 'Opstand' tegen de 'Ruling Class'. En we kunnen gillen zoveel als we willen, omdat we er voor onszelf van overtuigd zijn dat die 'linkmiegel' er slechts op uit is om ons van de troon te stoten, en onze plaats in te nemen, maar als hij goed voor 'zijn mensen' zorgt, zijn we kansloos.
Dat de 'Brielse geuzen' zich, na een 'flamboyante' start, conformeerden aan de opdracht om burgers te ontzien, en zich te voegen in het bevorderen van de belangen van de 'Staatse' macht, maakt dat ze in de beslissende fase geen 'piraten' meer waren. Menige revolutionaire organisatie door de eeuwen heen legitimeerde zich door zich te profileren als 'Vriend van het Volk'. Maar maak je dat niet waar, dan zijn je dagen geteld, en glijdt de revolutie af richting piraterij. 'Nestjesroven' ten bate van een 'elite' die meent 'rechten' te hebben op wat u en ik produceren. En zolang mensen elders daarvan het slachtoffer zijn, en die 'elite' de 'Hofhouding' niet vergeet, is het grootste risico een 'paleisrevolutie'. Maar als de 'Hofhouding' moet 'inleveren' om de honger naar méér in de top van de voedselketen te stillen, dan wordt het gevaarlijk in het 'piratennest'. Dito als de aanvoer stagneert, en iedereen binnen de 'Hofhouding', én de 'top' in moet leveren. Autonoom de aanleiding voor 'paleisrevoluties' zoals we nu in de Verenigde Staten zien.
Die eindfase van het imperium is levensgevaarlijk. Een 'Heerser' die er niet over peinst om de 'verworven rechten' te laten varen, zal zich met militaire middelen keren tegen de landen die 'Zijn Volk' niet langer hun 'Faire Share' geven. De aanleiding wordt nooit langs die lijnen gecommuniceerd. Het aan te vallen land is altijd een existentiële 'bedreiging' voor de Hegemon. En de 'Hofhouding' laat zich maar wat graag overtuigen, zolang het maar niet betekent dat men zelf weer aan het werk moet. Maar de kosten van die oorlogen vormen autonoom weer een bedreiging voor de geroofde welvaart waar de 'Hofhouding' aan gewend is geraakt. 'Huurlingen' zijn niet goedkoop. En voor je het weet ziet de 'Heerser' zich genoodzaakt de eigen 'Hofhouding' als potentiële vijand te gaan beschouwen, wat de kosten nóg verder opjaagt. En dat is de 'Bel voor de Laatste Ronde'. Onafwendbaar leidt dat tot de fase die ik in mijn bijdrage van gisteren typeerde als 'kannibalisme'.
De enige onzekere factor die ik zie, als ik het projecteer op deze tijd, is dat we aan de vooravond staan van een technologische revolutie, via automatisering en robotisering, waardoor de factor 'mens' hoe dan ook niet meer meetelt aan het eind van de dag. Als de mens niet meer nodig is voor 'Productie', 'Logistiek' of 'Militaire' interventie, defensief, of offensief, kan een 'Heerser' het af zonder 'Hofhouding'. Dat is dan 'Darwin', en niet langer 'Adam Smith'. En hebben we, als mensheid, het 'kind' met het 'badwater' weggekieperd. Onszelf gemarginaliseerd. In het gunstigste geval.