Mijn moeder verzuchtte op gezette tijden dat er meer gekken vrij rondliepen, dan er veilig in het ‘gesticht’ zaten.
Het was haar manier om te protesteren tegen de invloed van lieden waar overduidelijk enkele ‘draadjes’ los zaten, gelet op hun bereidheid het leven van anderen, en/of zichzelf te verwoesten. De onderliggende suggestie was dat je het die mensen eigenlijk niet kwalijk kon nemen. Ogenschijnlijk was het ‘willens en wetens’, maar bij een ‘gek’ ligt dat anders.
Hoewel ik haar observaties als regel goed kon volgen, begrepen we beiden dat het geen pas had anderen de maat te nemen, en iedereen met een andere overtuiging op te bergen. Daar hebben ze in Rusland slechte ervaringen mee opgedaan, en van geleerd. Tevens, en uiteindelijk nog belangrijker voor het besef dat terughoudendheid geboden is waar je meent dat een ander ‘gek’ is, dat is het feit dat het niemand gegeven is alle nuances van een complexe realiteit te vatten. En dat wordt er niet eenvoudiger op als mensen allerlei ‘Nep-Nieuws’ in de groep gooien, om de publieke opinie te beïnvloeden. Maar net als het opsluiten van ‘gekken’ je niet gaat helpen om de kwaliteit van de besluitvorming te verbeteren, is censuur op termijn ook geen levensvatbare optie.
Nog niet zo lang geleden schreef ik de frustratie over ‘onderzoek’ naar mensen die geloven dat de aarde plat is van mij af. Maar daar houdt het aantal ‘gekken’ niet op. En zoals ik hier in mijn bijdragen met enige regelmaat onderstreep, is er inmiddels overvloedig bewijs voor de stelling dat mensen die te hoop lopen tegen verspreiders van ‘Nep-Nieuws’ zelf ook gretig berichten geloven waarvoor elk begin van enig bewijs dat het bericht juist is ontbreekt. Daarnaast groeit, in mijn perceptie, het aantal mensen dat de gebeurtenissen in de wereld die hen omringt slechts kan begrijpen via het nieuws over ‘Gordon’, ‘Holleeder’, ‘Zielige Dieren’, en hun eigen gezondheidsproblemen en ‘zorg-vraag’.
Dat is geen neerbuigende beoordeling van mijn ‘zwakbegaafde medemens’, want ik vrees dat het een tamelijk logische defensieve reactie is van een ‘organisme’ dat rechtstreeks in zijn of haar bestaan wordt bedreigd door machten waar dat organisme het hoofd niet aan kan bieden. Anderen zoeken het in een aanstaande invasie van ‘Aliens’, of het bestaan van een duistere ‘Wereldmacht’ van lieden die precies weten wat ze doen. Op een perverse manier biedt dat veiligheid, zelfs als het de overtuiging voedt dat we allen ‘gedoemd’ zijn. Je ziet het ook terug in de meeste religieuze concepten, en meer in het bijzonder die met een ‘Monotheïstisch’ Godsbegrip, met een expliciet verlangen naar de ‘Dag des Oordeels’.
Toen ik twintig jaar geleden de boeken van Raymond Kurzweil over de naderende ’Singularity’, en de artikelen van zijn critici en medestanders verslond, drong het al tot mij door dat wat Kurzweil beschreef als een moment waarop ‘Kunstmatige Intelligentie’ ons de baas zou zijn, niet echt een ‘omslagpunt’ was. Het hele punt is dat de meest ‘Intelligente’ mensen geen norm zijn voor de bestuurlijke kwaliteit. Los nog van het gegeven dat je grote vraagtekens kunt zetten bij wat wij dan ‘Intelligent’ vinden. Wat ons bedreigt, is dat een meerderheid geen ‘grip’ meer heeft op de wereld om ons heen. En niet alleen in die zin dat ze niet langer bij machte zijn beslissingen te nemen waarvan ze het idee hebben dat ze zichzelf daarmee vooruit helpen. Maar dat ze letterlijk niet meer weten wat het verschil is tussen ‘Goed’ en ‘Kwaad’. En niet in een moralistische zin, maar in die zin dat ze niet meer kunnen bepalen of iets gunstig is voor hen, en hun geliefden, of niet.
Met automatisering, en de opkomst van wat wij ‘Kunstmatige Intelligentie’ noemen heeft dat hooguit slechts zijdelings te maken. En dan nog slechts in die zin dat een ‘machine’ volledig van ons afhankelijk is om te bepalen wat ‘Goed’ en wat ‘Slecht’ is voor ons, op grond van ‘Rules’, die we niet langer kunnen formuleren, zoals dagelijks opnieuw wordt bewezen.
Je kunt mensen confronteren met ‘Libië-voor’ en ‘Libië-na’. Je kunt ze wijzen op de papaveroogst in Afghanistan die alle records slaat. De verwoestende drugs-epidemie in de Verenigde Staten. De steeds verder groeiende kloof tussen extreem rijk, en de rest. De aanslagen. De 'Kolder' in 'Washington' en 'Wallstreet'. Het gebruik van in scene gezette foto’s en film, en geënsceneerde getuigenverklaringen, om ons zo gek te krijgen ‘schuldigen’ te bombarderen. Maar mensen zien het écht niet. Voor hen is de aarde zo plat als een dubbeltje.