Om in de toekomst te kijken heb je geen verrekijker, of ‘glazen bol’ nodig, maar een goede microscoop.
Bepalend voor wat de toekomst gaat brengen, is het ‘weefsel’ van de mondiale samenleving nu. En zicht op de functies van dat ‘weefsel’ in het ‘orgaan’ als geheel. Dat is het inspirerende aan de ‘Gaia-hypothese’. Die stelt, in mijn woorden: ‘De mens wikt, maar het weefsel beschikt’. Niet als een alom aanwezige, sturende Godheid, maar als een Darwinistische correctie op ‘scheefgroei’. Helaas is dat voor sommigen een vrijbrief om zich te buiten te gaan, omdat de schade die ze aanrichten via de ‘achterdeur’ toch wel weer wordt gerepareerd. En ondertussen kunnen ze zelf hun winst pakken.
‘Amazon’ haalde, na felle protesten, een ‘kledinglijn’ voor kinderen uit het aanbod waarop stond: ‘Slavery gets shit done’. De druk kwam van groepen die zich tot doel stellen een eind te maken aan ‘moderne slavernij’. Een nobel streven, waar ik recent zelf ook de vraag stelde waar de behoefte vandaan komt om het verleden uit te kammen op bewijzen dat deze of gene nationale held zich schuldig had gemaakt aan de handel in slaven, en zelfs een ‘Schaamte-Museum’ in te richten van gemeenschapsgeld, waar diezelfde actievoerders voorop lopen bij het ‘bevrijden’ van hele volksstammen, wat hun habitat verwoest, en hen linea recta in de handen drijft van slavenhandelaren.
Om eerlijk te zijn zou ik die kleding, waarop naast de tekst een afbeelding te zien is van de piramides van Gizeh, niet snel bestellen. Anderzijds is het wel hoognodig dat we ons wat meer rekenschap gaan geven van het fenomeen. ‘Amazon’ is dat bedrijf van de rijkste man op aarde, tevens eigenaar van de Washington Post, en een groot fan van de ‘Hillary’s’ onder ons, wat wederzijds is, en dat recent in het nieuws kwam vanwege de mensonterende arbeidsomstandigheden. Hoezo ben je dan tevreden als dat bedrijf die ‘kledinglijn’ uit de schappen haalt, en de ‘Third Party’ die het product aanbood de wacht wordt aangezegd omdat het zich niet aan de ‘Code of Conduct’ van ‘Amazon’ houdt?
Dat krijg je met die ‘Identity Politics’, waarin ‘beeldvorming’ alles is. En mijn lezing van die ‘Gaia-hypothese’ zegt dat daar een correctie op komt. Niet noodzakelijk een revolutie, of iets dergelijks. Maar goedschiks, of kwaadschiks zal het ongezonde ‘weefsel’ afsterven. En de nuttige functies zullen worden overgenomen door gezond ‘weefsel’ elders. Daar moest ik ook aan denken toen ik de column van Rosanne Hertzberger las, alsmede de ‘zorgen’ die men in ‘Davos’ heeft over de wijze waarop wij ‘welvaart’ denken te kunnen ‘meten’.
Rosanna ziet niks in het ‘Basisloon’, en houdt ons voor dat we écht niet bang hoeven te zijn dat we ons op enig moment gaan vervelen als ‘de robots’ ons van de werkvloer hebben verdreven. Daar heeft ze gelijk in. Maar de hamvraag is, wat er dan nog over blijft van de kwaliteit van het leven. Haar betoog is opgehangen aan statistieken die de relatie tussen ‘beloning’ en ‘werkdruk’ weergeven. Hoe je ‘beloning’ vast kunt stellen, dat begrijp ik nog enigszins. Maar ‘werkdruk’? Die ‘slaven’ bij ‘Amazon’, díe ervaren ‘werkdruk’! Niet die jurist die van zijn werk zijn hobby heeft gemaakt, en er niet genoeg van kan krijgen zijn, of haar ‘geldingsdrang’ uit de verf te laten komen, waardoor er geen tijd overblijft voor familie, vrienden of vakantie. En hoezo ervaart een vrachtwagenchauffeur geen ‘werkdruk’? Is dat niet meer die ‘macho-cultuur’ die ons in het gezicht staart, dan een objectieve ‘meting’?
Iets dergelijks bij dat ‘GDP’ als maatstaf voor de welvaart van een land. Een terugkerend thema hier, waar ik er keer op keer op wijs dat het volksverlakkerij is als je zegt dat het ‘GDP’ is toegenomen als je een autoruit intikt, omdat ‘Car-Glass’ dan weer meer omzet draait. Zo stond het in NRC, maar mijn favoriet is de uitgaven aan dingen die ‘BOEM!’ zeggen. Betalen voor de mensen, en middelen, die wereldwijd ruiten stuk slaan, zeg maar. En dat vertalen naar ‘Groei’. Dat is een propositie die eindig is. Een ‘piramide-spel’, waar die uitgaven het ‘GDP’ omhoog jagen, waardoor een land weer meer kan lenen, om nóg meer dingen te kopen die ‘BOEM!’ zeggen. Totdat iemand het vliegende-tapijt onder je illusie vandaan trekt, en je ter aarde stort. Daar aangekomen blijkt er niets te zijn nagelaten voor toekomstige generaties. Zelfs geen échte piramides. Of statige grachtenpanden. Of fraaie kunstwerken. Alleen maar gruis, rokende sintels, en mensen die je bloed wel kunnen drinken.