Ons vermogen om complexe problemen te doorgronden is beperkt.
Om de buitengewoon complexe wereld om ons heen te begrijpen, vereenvoudigen we het beeld dat we van die wereld hebben, en gaan daarmee aan de slag, anders kwam er niks uit onze handen. Dat geldt voor ons allemaal, van de putjesschepper tot de wetenschapper. Nadat Freud het deksel van de beerput had gehaald, deden de 'behavioristen' die er weer op, en sloegen ze er een paar extra zware draadnagels in. Een van de grondleggers van die stroming in de psychologie proclameerde dat we beter af waren als we probeerden te doorgronden hoe de mens functioneert door het als een 'proces' te behandelen. 'Input' versus 'Output'. En zie waar het ons gebracht heeft.
Het zal u niet verbazen dat ik in gesprekken met mijn medemens nogal vaak een 'contraire' mening verkondig. Ik doe dat niet vanuit geldingsdrang, maar omdat ik over andere informatie beschik. Het is verleidelijk om invloedrijke mensen op de televisie, of schrijvend in een krant, of sprekend tot het parlement, of de verzamelde actievoerders, te beschuldigen van liegen als ze bepaalde feiten buiten beschouwing laten. Eén stapje verder, en ze zitten in het 'complot'. En dan zijn ze dus de 'vijand', die verslagen dient te worden, of tenminste de mond moet worden gesnoerd.
Toch liegen die mensen in veel gevallen niet, maar ze vereenvoudigen een complex probleem door bepaalde informatie buiten beschouwing te laten. De gruwelijke waarheid is, dat waar mensen op enig moment de schellen van de ogen vallen, en ze beseffen dat ze jarenlang om de tuin zijn geleid, ze met het grootste gemak overschakelen op het identificeren van een andere 'vijand van het volk', en dan hebben ze zelf het gevoel dat ze nu goed zitten. Toen ik struikelde over een artikel waarin de schrijver zich afzette tegen mensen die menen dat er sprake is van een 'Joods complot', dacht ik: Dat moet ik delen met mijn lezers! Tot ik halverwege het artikel bemerkte dat de auteur 'de Joden' had ingeruild voor 'de Vrijmetselaars'. Zoals anderen zijn overgeschakeld van 'de Joden' naar 'de Russen' en/of 'de Chinezen'. Dat schiet niet op.
Ook waar 'men' ongemakkelijke feiten verdoezeld, zoals de problemen rond het OPCW, dat als organisatie een scheve schaats rijdt door te liegen over wat men in 'Douma' vond, en druk uit te oefenen op 'klokkenluiders' binnen de eigen organisatie die zich verzetten tegen het officiële standpunt, liegt men niet noodzakelijkerwijs. Het is lastig om je voor te stellen dat al die kranten en nieuwszenders formeel gecensureerd worden van bovenaf. Waar ze erover zwijgen zien ze het zelf eerder als een service, zo stel ik mij voor. De reguliere media maken van liegen niet hun professie, maar ze zien het wel als hun taak een complexe realiteit te vereenvoudigen tot iets wat u en ik kunnen begrijpen.
Dat er in Irak geen 'Weapons of Mass Destruction' waren, dat de aanval als vergelding voor 'Douma' een fout was, en dat 'Klimaat' iets is waar we geen kaas van hebben gegeten, anders dan via sterk vereenvoudigde modellen en een hyper simplistische 'Input' versus 'Output' benadering, met dat model als basis, is iets waar ze ons liever niet mee lastigvallen, omdat het afleidt van wat de essentie is, zoals zij het (zijn gaan) zien.
Die benadering levert 'Black Swans' op bij de vleet. En de repressie van de meest uitgesproken schobbejakken, die ongemakkelijke stukjes van de puzzel in de openbaarheid brengen, zoals Assange die in een zwaar beveiligde gevangenis in Engeland zich weg te rotten omdat hij de gore moed had 'staatsgeheimen' te openbaren, en het eenvoudige verhaal van Hillary Clinton onderuit trok, waardoor ze van gedoodverfde president ineens te kijk stond als oplichtster en fraudeur, samen met de partijorganisatie die haar als kandidate naar voren had geschoven, is voor veel journalisten en 'pratende hoofden' wel ongemakkelijk, maar tegelijk ook begrijpelijk.
Die hang naar het opschonen van complexe situaties door het uitgummen van 'outliers', is in onze wereld volstrekt legitiem sinds we ook op het hoogste wetenschappelijke niveau werken met 'Input' versus 'Output', waarbij we met ons hele gewicht leunen op 'statistiek'. Veel journalisten en pratende hoofden beroepen zich aan de lopende band op wat 'de wetenschap' over iets te zeggen heeft, en dat legt in hun belevingswereld aanzienlijk meer gewicht in de schaal dan ongemakkelijke feiten die niet in het model passen. Sterker nog, ze zijn bang dat als ze daar teveel aandacht aan geven, de wereld, of het land 'onbestuurbaar' wordt. Het hele concept van 'desinformatie' verwijst naar die angst. 'Desinformatie' is geen informatie die onjuist is. Het is geen leugen. Het is alleen informatie die niet in het 'geaccepteerde' plaatje past, waardoor het model niet meer werkt.
Neem de Amerikaanse aanval op een basis van strijdgroepen op de grens van Irak en Syrië. Volgens de Amerikanen een vergelding voor een raketaanval op een Amerikaans/Irakese basis die gepleegd zou zijn door strijders van die strijdgroep, die nauwe banden onderhoudt met Iran. Meer hoeft u niet te weten. Volgende onderwerp. Iets over een zielig hondje, of een geldverslindende actie van het KWF, of een lokaal vuurwerk-incident. Eenvoudig.
Het is natuurlijk mijn eigen harteloosheid die maakt dat ik het verhaal over dat zielige hondje, en wéér een ludieke actie van het KWF direct achter mij laat als sentimentele pulp, terwijl ik denk: 'Besteed dat geld liever aan het helpen van patiënten, en onderzoek!' Dus ik ga graven naar meer informatie over wat zich daar in Irak en Syrië voltrok, omdat ik het niet vertrouw. Na 'Douma' lispelde Trump ook sentimenteel over beelden die hij onder ogen had gekregen van dode kinderen en zielige hondjes, wat hem had doen besluiten een gigantische aanval met kruisraketten op Syrische doelen af te kondigen, waaronder een waterzuiveringsinstallatie. Het is dus niet gezegd dat Trump zelf wel wist dat het één grote leugen was. Ook een president krijgt eenvoudige keuzes voorgeschoteld, opgehangen aan een lezing van wat er is voorgevallen die 'gestroomlijnd' wordt, omdat hij zo veel op zijn bordje heeft liggen. En goede kans dat het vereenvoudigen al ver vóór die 'briefing' begint, en de generaals ook geen idee hebben wat er gebeurt, zo ver van hun kantoor in het 'Pentagon'.
Serieus onderzoek kost tijd, en tijd is kostbaar, dus vergeet dat onderzoek maar. DIT artikel geeft echter de achtergronden waarvan je denkt: 'Als het zo zit, zijn we knap stom bezig!' En in alle eerlijkheid vrees ik dat de schets van de toedracht in dat artikel aanzienlijk dichter bij de waarheid ligt dan het simplistische verhaal van Mike Pompeo. Zonder dat ik stellig durf te beweren dat Pompeo liegt. Die diep religieuze man zwelgt in simpele verklaringen voor complexe problemen, en denkt dat Onze Lieve Heer Trump tot president heeft gemaakt om Israël te redden in haar strijd met Iran. Ik zit zelf niet zo in elkaar. Spiritualiteit in mijn medemens hindert mij niet, maar devotie is een gevaar.
Eenvoud die voortkomt uit een bestudering van de extreem complexe natuur, zoals je die tegenkomt bij serieuze wetenschappers in de 'klassieke' disciplines, is een reflexie van ontzag, en het besef dat we nog zo weinig weten. Het is de antithese van de eenvoud die ons door de moderne 'menswetenschappen' en andere religies wordt aangereikt. Ergens daar tussenin ploeter ik vrolijk verder. Ook ik heb de waarheid niet in pacht, maar als iemand onzin verkoopt, of als de Keizer geen Kleren aan heeft, zal ik u niet naar de mond praten voor het bewaren van de gewapende vrede, om ons zicht op de eindoverwinning niet in gevaar te brengen. Dat sprookjesboek heb ik dichtgeslagen toen ik vier werd.