Montesquieu wordt, samen met John Locke, gezien als één van de grondleggers van de ‘moderne’ Westerse democratieën.
Deze ‘Verlichtingsdenkers’ worstelden met de remmende werking van de ‘Absolute’ vorsten, en de invloed van een alom aanwezige religie, waardoor veelbelovende ontwikkelingen niet van de grond kwamen. Om ‘ketterse’ ideeën ingang te doen vinden, of monarchen enthousiast te krijgen voor bepaalde ontwikkelingen, waardoor geld vrijkwam en ruimte werd geschapen in de verstikkende wet- en regelgeving, met zijn grillige excessen, moest een ‘Verlichtingsdenker’ omzichtig te werk gaan, en engelengeduld hebben. Dan nog was de kans groot dat het op een teleurstelling uit zou lopen.
In ‘Verlichte’ kringen zag men ons eigen kleine, versnipperde Nederland, waar ‘handelaren’ en ‘producenten’ belangrijker waren dan ‘adellijke types’, als het ‘Lichtende’ voorbeeld. Het inspireerde Montesquieu tot het formuleren van gedachten die stelden dat er geen universele normen en waarden bestonden. Alle ‘Cultuur’ was relatief. In mijn recente bijdrage over ‘Multiculti’ stelde ik dat het mogelijk is verschillende culturen in één land te laten samenleven, mits er in de basis goede, algemeen geldende afspraken werden gemaakt die voor alle inwoners in gelijke mate gelden. Dat vloekt met de ideeën van het ‘Cultuurrelativisme’ waar Montesquieu de basis voor legde.
In 1793 mondde dat uit in de ‘Terreur’ in Frankrijk, toen het ‘Comité de salut public’ het heft in handen nam, en de guillotine overuren maakte. Ik begrijp waarom de ‘rechts leunende’ auteur Robby Soave overeenkomsten ziet met deze tijd. Maar ik vrees dat de geestesgesteldheid ter rechter zijde van het politieke spectrum niet fundamenteel anders is, waar men absolute individuele vrijheid eist, en niet gebonden wil zijn aan collectieve normen en waarden, en bijbehorende zekerheden, die het fundament zouden moeten vormen onder de beschaving, zoals dat voorheen het geval was. In die kring omarmt men Montesquieu en Locke, zonder oog voor de consequenties. Ik kan het Montesquieu en Locke niet kwalijk nemen dat ze niet voorzagen waar het op uit zou lopen, omdat het nog nooit eerder was geprobeerd, een ‘Cultuurrelativistische’ samenleving in een ‘ontwikkeld’ land.
Bij ‘wilden’ leidt het niet tot oogstrelende vooruitgang. In 1793 liep het uit op een bloedbad. En waarom zou het nu wel lukken?
Zeker, ‘Redelijke’ mensen, die primair vertrouwen op hun verstandelijke vermogens om conflicten op te lossen, zijn in theorie in staat het zonder solide fundament te stellen, waarbij men elkaar de vrijheid geeft om volledig naar eigen inzicht het eigen leven vorm te geven, zonder ooit aanspraak te maken op wat een ander bezit of produceert. Waarbij alle relaties en verplichtingen voortvloeien uit volledig vrijwillig aangegane contracten. Maar los van het gegeven dat ‘Redelijke’ mensen eerder uitzondering dan regel zijn, zelfs in onze hoog ontwikkelde, technologische samenleving, maakt tegenslag dat zelfs die ‘Redelijke’ mens geneigd zal zijn het verstand een schop te geven, en tenminste een poging te wagen om zich iets toe te eigenen waar men geen recht op heeft, omdat men er niet voor kan betalen, en het niet het product is van de eigen noeste arbeid. Daarbij is een land voor 'Redelijke' mensen niet 'Multicultureel', maar een 'Monocultuur' die zich het 'Objectivisme' eigen heeft gemaakt.
Daar komt dan nog bij dat we al enige decennia de ‘Irrationele’ mens vleugels hebben gegeven door de nadruk op ‘Identiteit’ die toegang geeft tot zekere priviléges. En andermaal, waar dat een klacht is van ‘rechtse’ mensen tegen ‘links’, moeten ze echt nodig een spiegel kopen. ‘Irrationele’ uitspattingen en ‘Lifestyle’ keuzes zijn de afgelopen decennia uitgegroeid tot een goudmijn. U mag volhouden dat het geld dat er in omgaat ‘eerlijk verdiend’ is, maar ik blijf zeggen van niet. Het zijn ‘Gimmicks’, ‘Gigs’, decadente verspilling. Je kunt er niet in wonen. Je kunt het niet eten. Het houdt je niet warm. Het heeft geen ‘logistieke’ functie. En het voert ons niet naar een hoger plan en nieuwe ontdekkingen in de kosmos. Het is uw vrijheid om u zo uit te sloven, zoals het ook uw en mijn vrijheid is om er een mening over te hebben. En die te uiten. Maar de meerwaarde is Nul.
Nee, ‘Min Nul’, want het kost dat het barst, en we betalen ervoor door te lenen van toekomstige generaties, en met militaire middelen te roven in andere landen, al sussen we ons geweten in slaap door te stellen dat we de mensen daar ‘bevrijden’ door hen te bombarderen en hun ‘natuurlijke rijkdommen’ af te voeren naar ons Paradijs-op-Aarde. Het is fascinerend om te zien hoe dat totaal corrupte systeem geen externe vijand nodig heeft om zichzelf te gronde te richten. En dat we nu zo ver zijn dat ‘Redelijke’ mensen die waarschuwen voor de consequenties worden neergesabeld in wat er rest van een ‘publiek debat’, dat is gemonopoliseerd door dromers, fantasten, leugenaars en charlatans. Het onderstreept nog eens hoe flinterdun het draadje is dat ons handelen verbindt met onze rationele vermogens, voorzover aanwezig. En hoeveel inspanning het vraagt om die rationele vermogens te ontwikkelen en te onderhouden.
Het enige wat nu beter is dan in 1793, dat zijn de wapens waarmee we elkaar af kunnen slachten en terroriseren. Wie dat ‘vooruitgang’ wil noemen, en slechts streeft naar nóg betere wapens, en méér oorlog uit naam van de ‘Verlichting’, mag straks zelf het licht uitdoen in die dromenfabriek.