Minister Hennis is klaar.
Op de valreep gesneuveld door een vernietigend rapport over ondeugdelijk materiaal, waardoor twee militairen nu niet meer in leven zijn. Uiteenlopende 'pratende hoofden' gaven commentaar, en prezen de bewindsvrouwe voor haar optreden in de Tweede Kamer. Maar vriend en vijand was het er over eens dat ze geen andere keuze had dan aftreden, omdat ze 'politiek verantwoordelijk' was. Wat betekent dat er nog werd gespeculeerd over de mogelijkheid dat ze terug zou komen in het nieuwe kabinet. De consensus was echter dat dat nog 'te vroeg' was.
In mijn perceptie is ze gewoon incompetent, en was ze niet 'politiek' verantwoordelijk, maar gewoon hoofdelijk aansprakelijk. Een bewindsman, of -vrouw, is 'politiek' verantwoordelijk als iemand binnen de organisatie die wordt aangestuurd door zijn of haar ministerie een fout maakt, of iets zegt dat ongepast is, zonder dat de Minister dat kon voorkomen. Rutte is 'politiek' verantwoordelijk voor uitlatingen van leden van het Koninklijk Huis. Zo hebben we dat geregeld in ons land. Om te voorkomen dat die niet-gekozen mensen, die echter wel deel uitmaken van het landsbestuur, zich persoonlijk zouden moeten verantwoorden tegenover de volksvertegenwoordiging.
Als die twee omgekomen militairen 'kierewiet' waren geworden, en hun machinegeweer hadden leeggeschoten in een dorp in Mali, was Hennis 'politiek' verantwoordelijk geweest. Menselijkerwijs had ze dat niet kunnen voorkomen. Dat militairen afgekeurde en/of ondeugdelijke munitie gebruiken die hen door de Defensie-organisatie is aangereikt, is een geheel andere kwestie. Uiteraard mocht niemand verwachten dat zij persoonlijk die mortiergranaten zou inspecteren voordat ze richting Mali zouden worden verscheept. Maar ze was wel direct verantwoordelijk voor de organisatie, de veiligheidscultuur binnen die organisatie, en het aanreiken van de juiste prioriteiten.
Met andere woorden, zij had zich er terdege van moeten verzekeren dat mensen binnen haar organisatie haar zouden terugfluiten als ze beleid uitstippelde, of missies accepteerde, die met het beschikbare materiaal niet naar behoren konden worden uitgevoerd. Daarbij moet iemand die de eindverantwoordelijkheid heeft niet alleen adequaat reageren op 'signalen' die hem of haar bereiken, maar zelfs 'pro-actief' op zoek gaan naar mogelijke gebreken. In het bijzonder waar zo'n gebrek mensenlevens kan kosten. Wat betekent dat je de hiërarchische ladder zo nu en dan moet negeren, en 'lagere Goden' binnen de organisatie op sleutelposities zelf moet ondervragen. In het bijzonder binnen organisaties waar betaling, bonussen en carrière-stappen afhankelijk zijn van het halen van 'targets', of waar lobbygroepen van buiten de organisatie actief zijn in het beleid rond aankopen.
Dan moeten we constateren dat ze niet een belangrijk signaal heeft gemist, maar dat het de afgelopen jaren tot in de landelijke pers breed is uitgemeten dat onze militairen met ondeugdelijk materiaal moeten werken. Hennis had echter een 'drive' die maakte dat ze daar blind en doof voor was. Ze wilde op missie. 'Nee'-verkopen kwam niet in haar woordenboek voor. En binnen de organisatie waar zij de verantwoordelijkheid voor had, kom je die 'CanDo'-mentaliteit overal tegen. 'Breek mij de bek niet los!', zou ik willen zeggen.
Nou is het uiteraard zo, dat een militair apparaat in tijden van oorlog moet kunnen improviseren. En dat je mensen ook zal moeten trainen om dat talent op een hoger niveau te krijgen. Wat betekent dat iemand die bij Defensie in een operationele functie werkzaam is, zelfs in vredestijd, beduidend meer kans loopt op letsel dan iemand die op het Ministerie de potloden van de Minister slijpt. En als de politiek besluit om militairen 'uit te zenden', kan het voor die mannen en vrouwen ronduit gevaarlijk worden. Wat betekent dat je als Minister dus keihard op de rem moet gaan staan als zo'n missie niet kan, omdat het materiaal, of de training, niet deugen. Anders dan wanneer je land wordt aangevallen, en je simpelweg alles uit de kast moet trekken om het land te verdedigen, kun je bij 'missies' gewoon 'Nee' zeggen.
We zien nu politici, 'pratende hoofden', journalisten, en lobbyisten van het 'Militair-Industrieel Complex', werkzaam voor uiteenlopende 'Denk-Tanks', die hoog van de toren blazen, omdat nu duidelijk is wat de gevolgen zijn van jarenlange bezuinigen. Maar dat is 'balletje-balletje'. Had 'Nee' gezegd tegen die missie in Mali, en met dat geld deugdelijke mortiergranaten gekocht, en Henry Hoving en Kevin Roggeveld zouden nu nog in leven zijn. Zo simpel is het. Maar het is feitelijk nog erger.
Voor een organisatie als Defensie, die zich voorbereid op de verdediging van ons land tegen mogendheden die ons land met militair geweld zouden willen veroveren, vandaar de naam 'Defensie', is het cruciaal dat je niet verzaakt in het volgen van geopolitieke dreiging, om vervolgens op basis van die 'Threat-Analysis' een visie te ontwikkelen op de capaciteit die je daar tegenover moet stellen om een aanval af te slaan. Dat kan eventueel in een groter verband, maar de eindverantwoordelijkheid kan nooit uit handen worden gegeven. 'Capaciteit' verwijst niet alleen naar mensen, maar uiteraard ook naar materiaal. En voordat je dat materiaal aanschaft, stel je een lijst op met eisen waar dat materiaal aan moet voldoen. Voldoet het materiaal bij proeven niet aan de eisen, dan is het 'einde bericht'. Terug naar de tekentafel. En niet, zoals bij die 'vliegende gehaktmolen', de JSF, een 'deal' waar je niet meer onderuit kunt. En niet zo erg dat-ie niet doet wat je ervan verwacht, want voor 'Missies', waar er toch niemand op je schiet, kan hij best mee………
Om kort te gaan, vind ik Minister Hennis totaal ongeschikt als Minister. In het bijzonder als Minister van Defensie, of Buitenlandse Zaken, waar ze haar oog op had laten vallen voor het vervolg, naar verluidt, omdat ze 'Missie-geil' is. Ze is geen Minister, maar 'Cheerleader'. Ze is prima op haar plek in een reclamebureau, of als lobbyist voor de 'Defensie-Industrie', of een ander product waar kwaliteit de sluitpost is, en 'omzet' het criterium waar ze op wordt afgerekend. Op een Ministerie wil ik echter mensen zien met verantwoordelijkheidsgevoel en visie. Lui die 'Nee!' zeggen als er weer een 'Missie' voorbij komt die teveel vergt van een organisatie die daarvoor niet in het leven is geroepen, of als 'Ja' betekent dat de huizen in Groningen instorten. En nee, er moet niet méér geld naar Defensie, maar weg met die 'CanDo'-mentaliteit. En weg met die 'missies'! Als je de wereld wil redden, ga je maar vrijwilligerswerk doen.